Onur Bilsel, Yalnız Şiir’de (2015, Ayrıntı), bu yılın Şubat ayında yayımladığı Şiire Giriş Dersleri’ni haber veren denemeler kaleme almış, şair biyografileri ve poetikalarıyla yakın periyot Türk şiirini de değerlendirmişti. Bir şiir lisanı olarak Türkçenin çeşitli temalara bürünerek nasıl mısra mısra parladığını göstermişti. Türkçede yıkanan şairleri dikkatle okuyup kendi çağdaşlarını, asırlar ötesinden yankılanan sesleri hafızasından çağırarak kısa kısa denemelerde şiirin uğradığı kentleri, saatleri, insanları anlatmıştı. Bu varlıklı iklimi, şiire hayat bağışlayarak göçen şairlere vefasıyla daha da manalı kılmıştı. Kısacası Yalnız Şiir, folklor şiire düşman diyen Cemal Süreya’yı Karacaoğlan’la bir ortada okuyabilen kalıcı denemelerin kitabıydı. Onlara Şiire Giriş Dersleri ek geldi.
Gurur Bilsel, Şiire Giriş Dersleri’nde kendi tabiriyle şiirle düşünenlere arkadaşlık edecek denemeler yazıyor. Burada, yazarken tercih ettiğimiz sözlerden geleneğe, şiirin konusundan dış ve iç ahengine, öbür sanatlarla ilgisinden hayata yansıyan cephelerine uzanan geniş bir aralıkta “Ben” demeden, “Doğrusu bu” diye işaret etmeden deneyimlerini aktarıyor. Şiir, öteki cinslerle mukayese edilemeyecek kadar kendine mahsus bir sanat. İsmet Özel’in Türkiye’nin mukadderatını Türk şiirinin bahtı ile tarttığını duyduğum günden bu yana şiir, öteki çeşitlerle tıpkı koridoru paylaşamadı. Bırakalım memleket problemlerini, bir edebiyat mecmuası yayımladığı onca güzel yazıya karşın sayfalarında tek bir güçlü şiire yer vererek tartısını koruyor. Bilsel de bunu hatırlatıyor: “Bir edebiyat mecmuasına yıllar sonra bakanlar, o mecmuanın tutumunu, duruşunu, nasıl bir boşluk doldurup hangi tekliflerde bulunduğunu, yayımladığı şiirler üzerinden anlamaya çalışır.”
Gurur Bilsel, şiire dair yazmanın şiir söylemek kadar değerli olduğunu anlatan bir şair. Bu uğurda yıllardır denemeler yazıyor, mecmualar çıkarıp yıllıklara emek veriyor. Şiire ve Türkçeye iman derecesinde bağlılığını her yazdığında görebiliyoruz. “Türk edebiyatında şiir vardı diye öbür edebi cinsler ‘var olmuş’tur.” derken aslında kendi varlığına vesile kaynağa da işaret ediyor. Bütün edebi cinslerin kendilerini tanımlarken şiiri mihver kabul etmeleri hatta düzgün bir roman üslubunun şiiriyetle tanım edilmesi Bilsel’i destekliyor. İnsan bir şeyler okuma isteği hissettiği, zihnen, bedenen düştüğü dar vakitlerinde şiire ya da üslubu şiire yaslanan roman ve öykülere gidiyor. Bu çağın şiiri kalabalıkları reddediyor. Yalnızlığı talep ediyor. Roman üzere uluorta okunamıyor. Şiir, kendi çağrışımlarını yalnız kendisiyle paylaşılabilen bir cins. Tahminen bu sebeple her neye karşı konum geliştirirsek geliştirelim bir türkü, müzik, şiir; vezne, kafiyeye bürünmüş bir kelam çıkıyor ağzımızdan. Bir deneme kitabının şair elinde “Hayat bizi, hayatta olmayanlara muhtaç ediyorsa eksilen şeylerin yükü her geçen gün artıyor demektir.”; “Kâğıt, ruhumuza değen rüzgârları yere indirir.” üzere cümlelerle kuşanması şiiri duymaya kâfi.
KUYUNUN AĞZINI GÖKYÜZÜ ZANNEDENLER
Şiire Giriş Dersleri’nde en çok şiir bilgisinin ehemmiyetinden bahsediliyor. Genç şairin geçmişten habersiz olması bir sıkıntı. Onur Bilsel, edebiyatta geçmişin geçmişte kalmadığını, yığılarak bugüne geldiğini söz ediyor. Türk şiirinin bütününü görmek için geçmişe bakmayanları kuyunun ağzını gökyüzü zanneden kurbağalara benzetiyor. Malraux’nun “İyi bir görünüm resmi yapmak için görünüme bakılmaz, yeterli görünüm fotoğraflarına bakılır.” kelamını buna şahit gösteriyor. Kitabın sayfaları ortasında edebiyat tarihinden izler bulunması da bu sebepten. İlhan Berk’in, Behçet Necatigil öldükten sonra eşi Huriye Hanım’ı ziyaret etmesiyle “Ölü Bir Ozanın Sevgili Karısını Görmeye Gitmek” şiirinin ortaya çıkması; Attila İlhan’ın mecmuasına birinci defa şiir gönderenlerden şiir üzerine bir de yazı istemesi; Bedri Rahmi’nin “Karadut” şiirini, öğrencisi Mari Gerekmezyan için yazması geçmişi sade şiirden değil hatırattan da okumayı anlatıyor.
Bizi, şiirin mirasına kurduğumuz dostluklar taşır. Onlar, şiir işçiliğine rehberlik ederler. Yazılanlar, sezgi ve şiir bilgisi güçlü dostlara okutulmalı. “İyi olan, özgün olan, söyleyecek kelamını kendi söyleyen bir şairle oturup kalkmanın yazdıklarınıza katacağı kıymet, çok güzel bir mecmuada şiir yayımlamanızdan daha değerlidir.” diyor Onur Bilsel. Tavsiyesinden usta-çırak geleneğini sürdürme taraftarı olduğu anlaşılıyor lakin bu geleneğin tehlikesi de yok değil. Mecmuaların poetik halinden kelam açtığı bir denemesinde, bir dergiyle başlangıçta bağ kurmayan bir şairin vakitle dergiye istikamet veren şahısların yörüngesine yerleşmek durumunda kalmasından bahsediyor. Bu elbette yazdıklarınızı okuttuğunuz bir dostunuzun hali üzere değildir lakin genelde mecmua takımlarının arkadaşlıklarla örülü olduğu hatırlandığında genç şairin kendi özgünlüğünü yitirmesi ihtimali daima canlı duruyor.
Onur Bilsel, yerlilik şuuruna sahip bir şair. Onu denemelerinden evvel şiiriyle okuyanlar bu şuuru Türkçe ile var ettiğini görmüşlerdi. Şiirin hayattan çekilmesi ile betonlaşan bir Türkiye’nin, ihtiyarlarına yer bırakmayan, ismi toplu, kendisi dar konutların ortaya çıkacağını anlatıyor. Bütün eforu hayat ve şiiri bir ortada tutmak üzerine. Zabıtalar, zulmetmesinler; işverenler, yanındakileri sigortasız çalıştırmasınlar diye onlara şiir zevki vermeyi hayal ediyor. Bu, türkü dinleyenden ziyan gelmez arabesk telaffuzuna hapsedilemeyecek kadar kıymetli. Şiirsizliğin getirdiği yıkımı unutmamak için şairin denemeleri karşımızda duruyor.