Asya Bipolar Bozukluk Ağı (ANBD), Milletlerarası Bipolar Vakfı (IBPF) ve Memleketler arası Bipolar Bozukluklar Derneği’nin (ISBD) bir teşebbüsü olan Dünya Bipolar Günü (WBD), her yıl 30 Mart’ta Hollandalı ressam Vincent Van Gogh’un doğum gününde anılıyor. Kendisi de bipolar bozukluğa sahip olduğu bilinen ressamın doğum gününde hastalığa dikkat çekilmesi ve farkındalık oluşturulması hedefleniyor. Dünya Bipolar Günü’nün 2021 teması ise Covid-19 ve izolasyon olarak belirlendi.
Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Nermin Gündüz, 30 Mart Dünya Bipolar Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada bipolar bozukluk ve tedavisine ait değerlendirmelerde bulundu.
Bipolar bozukluğun iki uçlu his durum bozukluğu olduğunu belirten Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Hastalıkta his durumla ilgili iki farklı uçtan bahsediyoruz. Biri depresif ataklar yani depresyonla giden ataklar. Bir oburu de mani dediğimiz coşkunluk, taşkınlıkla seyreden bir öbür evre. Bipolar bozukluk diyebilmek için kişinin hayatı boyunca geçirmiş olduğu tek bir manik atak yani tek bir coşkunluk atağı teşhis koymak için yeterlidir” diye konuştu.
Uykusuzluk, manik devrin en kıymetli belirtilerindendir
Bipolar bozukluğun manik periyoduna ait bilgiler veren Doç. Dr. Nermin Gündüz, şunları söyledi:
“Uyku bizim için çok kıymetli. Bipolar hastalarda manik periyotta uyku gereksiniminde azalma olur. Yani bireyler şöyle söyler: ‘Uyku muhtaçlığı hissetmiyorum. Yatıyorum katiyen uyuyamıyorum. Lakin sabah kalktığımda katiyen çok enerjik oluyorum, yerimde duramıyorum. Günü idame ettirebiliyorum.’ Bu açıdan uykusuzluk maninin en değerli belirtilerinden bir adedidir. Uykusuzluğun olması, hastalığın atağının gelmesiyle ilgili bize fikir veriyor. Bir başkası kendini olağandan çok daha coşkulu, daha memnun, çok daha enerjik hissetmesidir. Bu durumun en az bir hafta devam etmesi gerekir. Yani şahısta bir hafta süren uykusuzluk olacak. Bu bir haftalık müddet içinde kişi kendini epeyce enerjik hissedecek, yerinde duramayacak, hareketli olacak ve kendini olduğundan daha coşkulu ya da memnun hissedecek.”
Manik periyotta ortaya çıkan bir öbür cebeci escort hissin da öfkelenme nöbetleri olabileceğini kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Normalden daha öfkeli, öfke patlamaları yaşayan hastalarımız da olabiliyor. Yeniden manide bizim görmeye alışık olduğumuz belirtilerden bir tanesi de hasta yakınlarının lisana getirdiği, gözlemlediği konuşmayla alakalı belirti ve bulgulardır. Manideki bir hastanın konuşması nasıl olur? Hayli basınçlı, epeyce fazla konuşur. Çok fazla basınçlı konuştuğu için hastanın kelamını kesmek, ortaya girmek, çok müdahale etmek çok mümkün olmaz. Hatta vakit zaman hastaların buna itirazları olur. Konuşmalarının bölünmesine çok tahammül edemezler” diye konuştu.
Bipolar hastalığın mani periyodundaki bir başka belirtinin fazla para harcama davranışı olduğunu kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Bu bireylerde vakit zaman görmeye alışık olduğumuz belirti para harcamalarında ve alışverişte artıştır. Bu bireyler günlük hayat içerisinde fazla para harcadıkları için vakit zaman hiç gereksinimleri olmayan şeyler alabilirler. Atak devirlerinde fazla ölçüde kredi çekmeleri ve yüklü ölçüde borç sahibi olmaları kelam konusudur” dedi.
Mani periyodundaki belirtilerden birinin de cinsel istekte ve cinsel ilgide artış olduğunu kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Bazı hastalar ağır bir artıştan bahseder. Bu da yeniden manik tablonun kıymetli özelliklerinden biridir” dedi.
Depresif uçta hüzün, mutsuzluk ve uykusuzluk görülüyor
Bipolar hastalığın depresif uzuyla ilgili bilgi veren Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Depresif uç ise depresyon atağı ile gidebilir. Depresyon ucu da manideki coşkunluk evresi, enerjik kozmosun tam karşıtı. Yani kişi ağır olarak kendini mutsuz, hüzünlü hissetmektedir. Manideki uykusuzluğun bilakis kişi uykuya yatmak ister, uyumak ister, yalnız uykuya dalamaz. Sık sık uyanmaları olur ya da planlandığından daha erken saatte uyanması olur” diye konuştu.
Depresyon evresinde korkulan durumlardan birinin intihar kanıları olduğunu kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, bipolar bozukluğun mevsimsel gidişli bir hastalık olduğunu tabir ederek, “Zaman vakit bu atakların mevsimsel gidişli olmasıdır. Bilhassa bahar aylarında yani sonbahardan kışa girerken ilkbahardan çukurambar escort yaza girerkenki evrelerde hastalar manik ya da depresif ataklardan depresif belirtilerden şikayetçi olurlar” dedi.
Bipolar bozukluğun ortaya çıkamsına ait çeşitli nedenlerin olduğunu kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Bu hastalığın neden ortaya çıktığı ile ilgili kesin bir yanıt veremiyoruz. Lakin bugünkü bilgilerimizle bu hastalığın genetik altyapısı olduğu konusunda kesin net bir fikrimz var. Yani kişinin birinci derece yakınlarında, anne baba ya da kardeşlerinde bipolar bozukluk tanısı varsa ne yazık ki risk öbür şahıslara nazaran biraz daha yüksek oluyor” dedi.
20’li yaşlarda ortaya çıkabiliyor
Bipolar bozukluğun erken yaşlarda birinci atakları görülen hastalıklardan biri olduğunu kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Genellikle sıklıkla görmeye alıştığımız tablo 20’li yaşlar, 20’li yaşların ortaları üzere periyotlarda bu rahatsızlık başlıyor. Çevresel zorlanmalar, bazen erkek hastalarda askerlik periyodunda birinci atakların ortaya çıktığını görüyoruz zira askerlik sürecinde zorlanma, aileden ayrılma, uyku tertibinin değişmesi önemli bir gerilim kaynağı oluşturabiliyor. Askerlik üzere ortamlarda ya da kişinin hayatında önemli, planlamadığı, apansız ortaya çıkan gerilimli durumlarda da ne yazık ki tolere edilemeyen bir atak ortaya çıkabiliyor” diye konuştu.
Bipolar bozukluğun çok korkulması gereken bir hastalık olmadığını vurgulayan Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Ömür uzunluğu sürebilen, kronik nitelik yani süregen nitelik sağlayabilen bir özellik kazanabilen hastalıklardan bir adedidir. Neden korkmamız gereken hastalıklardan biri değildir? Zira bir tedavisi var. Tedavisinde iki farklı uç dediğimiz bu hastalıkları otimide etmk hedeflenmektedir yani kişinin günlük hayatını etkilemeyecek, gün içerisinde önemli dalgalanmalar olmayacak mani ya da depresyondaki üzere bir his duruma sahip olmayacak aralıkta tutabilmek amaçlanır. En sık kullandığımız ilaçlar lityumdur. Lityum bilhassa manide ya da depresyondan bağımsız olarak uygun bir his durumun sürdürülebilmesi için kullandığımız ilaçlardandır” diye konuştu.
Bipolar bozukluğun atak devrinde vakit zaman hastanın kendisine ya da etrafına ziyan vermesini önlemek gayesiyle yatış tedavisi önerdiklerini belirten Doç. demetevler escort Dr. Nermin Gündüz, “Bu yatış esnasında hastaların bu his durum yükselmelerini baskılamak, manik evreyi baskılamak hedefleniyor. Öfke nöbetleri, ağır bir sonluluk, para harcamada artış üzere atak periyotlarında hasta denetim dışına çıkma riski taşıdığından ötürü hastaların yatarak tedavi edilmesinin uygun olduğunu düşünüyoruz” dedi.
Hastaların ilaç kullanımının hastadan hastaya değişiklik gösterebildiğini kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Hastanın kaç kez atak geçirdiği, kaç kere hastaneye yatırıldığı, genetik bir altyapının olup olmadığı, ilaç kuıllanım müddetinin en değerli belirleyicileridir. Vakit zaman hastalar tedavilerini yürüten tabiplerle iş birliği yapmadan, uygun hissettikleri devirlerde ilaçlarını kesmiş olabiliyor. Maninin ya da depresyonun atak yapmasının en büyük nedeni de ne yazık ki ilaç kesintileri. Hasebiyle ilaç tedavisine bir psikiyatri uızmanı eşliğinde iş birliği kurarak devam ettirilmesi, hekimin artık ilaç kullanımına gerek olmadığını belirtene kadar ilacın kullanılması gerekmektedir” dedi.
Uyku bozukluklarına dikkat
Uyku bozukluklarının bipolar bozukluk açısından atakların kıymetli bir habercisi olduğunu kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Uyku ölçüsünde azalma ya da uykusuzluk üzere birtakım uyku bozukluklarının atak başlangıcına has işaretler olabileceği üzere, uzun devirde uyku bozuklukları klinik bulgular ve hastalık seyri ile bağlı belirleyici rol oynayabilmektedir. Duygudurum ataklarının yinelememesinde sabit uyku-uyanıklık döngüsünün korunmasının anahtar oluşu, kişinin biyolojik ritminin rolünün çok değerli olduğu bilinmektedir” dedi.
Çevresel faktörlerin ve gerilimli hayat olaylarının da bipolar bozukluk klinik seyrini kötüleştirebildiğini, atakları tetikleyebildiğini kaydeden Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Covid-19 salgını, virüsün çok kolay bulaşabilme özelliği sayesinde kısa müddette pandemiye dönüşmüştür. Dünya çapında tesirli olarak maddi ve manevi kayıplara sebep olmuştur. Beşerler, bulaş riskini azaltma ismine, “sosyal izolasyon” önlemleri kapsamında uzun mühlet meskenlerinde kalmak zorunda kalmışlardır. Pandeminin sağlıklı bireylerde dahi yüksek oranlarda korku bozukluğu, depresyon belirtileri ve uyku kalitesi bozukluğu tespit edilmiştir” dedi.
“Sağlıklı bir insanın olağan bir sirkadyen uyku ritminin olması kişinin beden iç ritmi ile dış ortamı ortasındaki istikrarlı münasebete bağlıdır” diyen Doç. Dr. Nermin Gündüz, “Bu istikrarlı bağlantının temelde olağan aydınlık-karanlık programına maruz kalma ile sağlandığı bilinmektedir. İnsanın biyolojik ritminin en değerli düzenleyicisi ışık ile toplumsal ve fizikî aktivitelerdir. Vaktinin birçoklarını kapalı ortamda geçiren, toplumsal ve fizikî aktivitelerden uzak kalan bireylerin sirkadyen ritmi ve münasebetiyle uyku kalitesi olumsuz etkilenir. Toplumsal izolasyon önlemleri kapsamında, uzun müddet meskende kalan bireylerin uyku kaliteleri bozulabilir. Bu durum, bilhassa bipolar bozukluk üzere uyku nizamını müdafaanın duygudurum stabilitesini sağlamada temel kurallardan biri olduğu ruhsal hastalıklar için çok daha fazla değer arz etmektedir” dedi.
Pandemi depresyon ataklarını tetikledi
Doç. Dr. Nermin Gündüz, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Dolayısıyla toplumsal izolasyon hastalarımızın ışık üzere biyolojik ritim düzenleyicisine daha az maruz kalmaları nedeniyle uyku uyanıklık döngüsünün bozmuş, hem depresyon hem mani ataklarını tetikleyebilmiştir. Ayrıyeten toplumsal aktivitelerden uzak kalmak içe kapanıklığı, yalnızlaşmayı, gerekli toplumsal takviyesi alamamalarını sağlamış bu da bipolar hastalarımızın depresyon atağını tetiklemiştir. Görünen o ki pandemi hem bedensel hem zihinsel sıhhatimizi olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Bipolar hastalarımız ise bu süreçten önemli manada etkilenmişlerdir.”