Pandemi süreciyle birlikte bal ve başka arı eserleri üzere bağışıklığın destekçisi doğal eserlere olan ilgi arttı. Talepteki bu artış besin sahtekarlarının iştahını kabarttı ve tıpkı birçok besin hususunda olduğu üzere balda sahtecilik çoğaldı. Tüketicilerin, bugün doğal ve sağlıklı bala ulaşmak için köyden bal getirtmek, direkt üreticisinden satın almak, petek bal tüketmek üzere farklı yollara başvurduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Fazilet Yeşilada, sofranızdaki balın doğal ve sağlıklı olduğundan emin olmanın tek yolunun uzmanlar tarafından laboratuvarda tahlilden geçmesi olduğunun altını çizdi.
Toplumda filtre edilmiş, ısıl süreç geçirmiş balların sıhhatsiz olduğuna dair yanlış bir algı olduğunu da belirten Prof. Dr. Yeşilada, her iki sürecin de denetimli şartlarda tekniğine uygun olarak uygulandığı takdirde balın kalitesinde rastgele bir değişime neden olmadığını tabir etti.
“Arıya poleni toplayacağı yeri gösteremezsiniz”
Doğal balın yalnızca arının yaptığı, arıyı yanlışsız beslemenin dışında insan müdahalesinin olmadığı; zirai tarım ve veteriner ilacı kalıntıları içermeyen bal olduğunu belirten Prof. Dr. Yeşilada, “Günümüzde arıcılar her geçen gün daha bilinçlenerek, çağdaş arıcılık teknikleriyle verimli ve sağlıklı üretim yapıyor. Lakin arıcının arıyı denetim etmesi, ‘Şu çiçeğe gitme, şu bitki ilaçlı orada gezme’ demesi mümkün değil. Arılar nektar, su ve polen toplayabilmek için çok geniş bir alanda uçuyor, arıların koloni olduğu düşünüldüğünde bu alan 80 km2’ye kadar çıkıyor. Bu türlü büyük bir alanı denetim edemezsiniz. Bu nedenle balın doğal ve sağlıklı olup olmaması; nerede üretildiği, nasıl üretildiği, çeşidi üzere ögelerden bağımsızdır. Organik, süzme, petek, karakovan, çiçek yahut salgı balı üzere çeşidi ne olursa olsun balın kapsamlı tahlillerden geçmeden sağlıklı ve doğal olduğunun anlaşılması imkânsız” diyor.
Ambalajlı balda sorumluluğu marka taşır
Gerçek balı sahtesinden ayırmak için pek çok sistemden kelam edildiğini de hatırlatan Prof. Dr. Yeşilada, kelamlarını şöyle sürdürüyor: “Bir balın doğallığını ve sağlıklı olup olmadığını tadarak, koklayarak, sıcak suya karıştırarak ya da yakarak anlayamazsınız. Birtakım kelamda uzmanların “balı bir kaptan başkasına aktarırken düzgün bal kesintisiz akar” halindeki kalite değerlendirmesi büsbütün temelsiz ve yanlıştır. Balın doğal olup olmadığı yalnızca yüksek teknoloji ile donatılmış akredite laboratuvarlarda, uzmanlar tarafından yapılan tahlillerle anlaşılabilir. Bu nedenle bal alırken tüketicilere, güvenirliğini kanıtlamış bir marka etiketi altında sunulan, ambalajlı, tahlil edilmiş süzme balları tercih etmelerini öneriyorum. Çünkü açıkta satılan ballarda riski tüketici, ambalajlı ballarda ise sorumluluğu marka taşır.”
“Filtrenin gözenek açıklığı önemli”
Filtreleme yani süzme sürecinin doğal şartlarda arılar tarafından üretilen balda çevresel tesirlerle tabiat ve arı kalıntısı üzere istenmeyen organik ve inorganik unsurları uzaklaştırmak için yapıldığını belirten Prof. Dr. Yeşilada, bala uygulanan bu süreçlerin nedenini şöyle açıklıyor:
“Bal hasadı sırasında çevresel faktörlerinde tesiriyle bala birtakım organik ve inorganik unsurlar karışabilir. Filtreleme süreci bu unsurların doğal baldan ayrıştırılması için yapılır. Burada kıymetli olan balın filtre edilmesi ya da edilmemesi değil bu süreç sırasında kullanılan filtrenin, polen geçişine müsaade verecek lakin organik/inorganik hususların geçişine müsaade vermeyecek gözenek açıklığına sahip olmasıdır. Çiçek polenlerinin çapı 5-200 mikron ortasında değişmektedir. Balın polen içeriğinin korunması ve tıpkı vakitte organik ve inorganik unsurların uzaklaştırılması için kullanılan filtre gözenek açıklığı da 200 mikron ve üzeri olmalıdır.
Uzman markalar tıpkı tahlil üzere bu süreci de şuurlu ve gerçek halde yapmaktadır. Balın ısıl süreçten geçirilmesi de ambalajlama için gereklidir. Bal, doğal şekerler olan früktoz ve glikoz içerir ve doğal şekerlerin oranına bağlı olarak da vakitle kristalleşir. Balın ambalajlanması için bu kristal yapının çözülmesi gerekir. Balın başlangıç bedelleri korunacak biçimde, müddet ve ısı ilgisi planlanarak ısıl süreç uygulanır ve bu sayede ambalajlanmak üzere balın akışkanlığı sağlanır. Yani ısı ve mühlet münasebeti yanlışsız biçimde planlanmış olan bir süreçte, balın ısıtılması kalitesinin düştüğü ya da doğal bal olmadığı manasına gelmez.”