Koronavirüs, kişinin yalnızca fizikî sıhhatini değil, ruhsal sıhhatini da derinden etkiliyor. Koronavirüs sonrası görülen ruhsal meselelerin bir kısmının bedensel hastalıklarla karışabildiğini söz eden Psikiyatri Uzmanı Dr. Barış Sancak, ruhsal hastalıklar hakkında bilgi sahibi olmanın ve belirtiler açısından dikkatli olmanın değerine dikkat çekti.
Bilhassa ağır bakımda tedavi görmek zorunda kalan, hastalığı ağır geçirmiş koronavirüs hastalarında ağır bir formda travma sonrası gerilim bozukluğu yaşandığını belirten Sancak, tedavi ile denetim altında olan ruhsal rahatsızlıkların alevlenmesiyle de sıklıkla karşılaştıklarını söyledi. Psikiyatri Uzmanı Dr. Barış Sancak, koronavirüs enfeksiyonu sonrası sık rastlanan 5 ruhsal sorunu anlatarak ruhsal sıhhati müdafaaya yönelik değerli ihtar ve tavsiyelerde bulundu.
Koronavirüs sonrası yaygınlaşan 5 ruhsal sorun
Anksiyete
Yapılan araştırmalar Covid-19 geçiren bireylerin en az yarısında korku bozukluğu belirtileri görüldüğünü göstermiştir. Hastalıkla ilgili telaşlı fikirler sıklıkla gün içinde kişinin aklına gelir. Kişi şikayetlerinin geçmeyeceğine dair olumsuz fikirleri zihninden atmakta zorlanabilir. Kişinin internet ortamında belirtileri ile ilgili uzun saatler araştırma yaptığını da sık görüyoruz. Çarpıntı, nefes darlığı, kahır hissi, mevt korkusu, uyumakta zahmet üzere şikayetler telaş bozukluğunu düşündürmelidir. Bilhassa nefes darlığı ve çarpıntı üzere şikayetler Covid-19 sonrası bir mühlet devam edebiliyor. Bu nedenle dert bozuklukları gözden kaçabilir. Ayrıyeten pek çok psikososyal sebepten ötürü Covid-19 geçirmeyen toplumda da telaş bozukluğunun arttığını gözlemliyoruz. Bu belirtilerin sizde olduğunu düşünüyorsanız, bir ruh sıhhati profesyoneline danışmalısınız.
Depresyon
Covid-19 geçiren bireylerin yarısında depresif belirtiler görülüyor, toplumda ise depresif şikayetlerde genel olarak artış yaşanıyor. Mutsuzluk, hayattan keyif alamama, iştah ve uyku değişiklikleri üzere şikayetler depresyonun değerli bulgularıdır. Yapılan çalışmalarda, depresyonun en tehlikeli sonuçlarından biri olan intihar davranışının da pandemi sonrasında arttığı gösterilmiştir. Toplumsal izolasyon, belirsizliğe bağlı korkular, ekonomik sorunlar, geçirilmiş depresyon hikayesi ve Covid-19 hastalığını ağır geçirmiş olmak değerli risk faktörleridir. Kendinizde ve yakınlarınızda depresif şikayetler gözlemlediğinizde en kısa müddette dayanak almalısınız.
Ziyanlı alışkanlıklar
Araştırmalar pandemi sonrası alkol tüketiminin iki kat arttığını göstermiştir. Geçmişte alkol sorunları olanlar bilhassa risk altındadır. Bu “kendini tedavi etme” eforu önemli bağımlılık tablolarının ortaya çıkmasına neden olabiliyor. Ayrıyeten alkol ve unsur bağımlılığı olan kimselerde Covid-19 enfeksiyonunun daha şiddetli seyrettiğini öne süren çalışmalar da mevcut.
Uykusuzluk
Covid-19 enfeksiyonu sonrası en sık görülen bulgulardan biri olan uykusuzluk, öbür ruhsal hastalıklara bağlı olabileceği üzere, tek başına da görülebiliyor. Şimdi sistemi tam olarak tespit edilmemekle birlikte, beyindeki hormonal ve biyokimyasal değişikliklerin sebep olduğu düşünülüyor. Bu durumu detaylı bir kıymetlendirme sonucu uygun bir tedavi ile denetim altına alabiliyoruz. Ayrıyeten pandemi periyodunda genel toplumda kronik uykusuzluğun yüzde 40’lara vardığını görüyoruz. Fakat birtakım şahıslarda ömür usulü değişiklikleri bile bu durumu düzeltmek için kâfi olabiliyor.
Travma sonrası gerilim bozukluğu
Sıklıkla gözden kaçan bu rahatsızlık, bilhassa hastanede yatan ağır Covid-19 hastalarında taburculuk sonrası yüzde 90 olarak görülebilmektedir. Bilhassa ağır bakımda tedavi ihtiyacı olan hastaların, ruhsal travma yaşadığını görüyoruz. Ağır vefat korkusu, çaresizlik, ümitsizlik ve yalnızlık hisleri bu rahatsızlığın ortaya çıkmasına katkıda bulunuyor. Taburculuk sonrası akla istemsizce gelen ve hastane tecrübesi ile ilgili makûs niyetler, kabuslar, uykuya dalmada zahmet, hatırlatıcı uyaranlardan kaçınma davranışı bir aydan uzun müddet devam ediyorsa tedaviye başvurulmalıdır. Bu rahatsızlık tedavi edilmediğinde kalıcı hale gelme riski taşımaktadır.
Ruh sıhhatini korumak için 10 ipucu
– Arkadaşlarınız ve sevdiklerinizle online görüşmeler yapın
– Bağışıklık sistemini güçlendiren ömür üslubu benimseyin
– Alkol ve sigara üzere ziyanlı alışkanlıklardan uzak durun
– Sağlıklı ve istikrarlı beslenin
– Günde iki litre su içmeye ihtimam gösterin
– Her gün birebir saatte yatağa yatıp, her gün tıpkı saatte kalkın
– Hareketsizlikten kaçının
– Tertipli idman yapın
– Gerekirse profesyonel takviye almaktan kaçınmayın
– Hobi edinin, hobilerinize vakit ayırın