İşgal altındaki Kudüs’ün bize yansıması daima siyasi olaylarla oluyor. Kudüs’e giden herkes, çoklukla İsrail’in zulmünü yazıp çiziyor. Bu sefer Kudüs’e gittiğimde, oranın kültürüne ve sanatına odaklandım. Bu vesileyle Kudüs ressamı Shehab Kawasmi’yle tanıştım. 40 yıldır yalnızca Kudüs resmi çizen sanatçı, bu kuralını İstanbul için bozmuş. Sulu boyayla yaptığı Galata Kulesi resmi, en sevdiği yapıtları ortasına girmiş. Sırf Kudüs resmi çizme kuralını sorduğumuzdaysa, işgalcilerin Kudüs’ün kültürel mirasını yok etmeden evvel her şeyi belgelemek istediğini söylüyor.
-Kudüs ressamı olarak tanıyoruz sizi. Biraz kendinizden bahseder misiniz? Nerede doğdunuz, nasıl ressam oldunuz?
Ailem yüz elli yıl evvel El Halil’den buraya yerleşti. 63 yaşındayım, babam da ben de Kudüs doğumluyuz. Küçükken okulda kendi kendime fotoğraf çizerdim. Lise dönemimde de bir enstitüye gittim. Enstitü beni Fransa ve Avusturya’ya özel kursa gönderdi. 20 yaşındayken birinci standımı açtım. O günden bugüne 40 yıldır, bütün sergilerimin tek bir başlığı var, o da Kudüs. Fotoğraflarımda en fazla Osmanlı’nın son devrini öne çıkartıyorum. İsrail ve İngiliz işgalinden öncesi. Zira Kudüs’ün yüzde 90’ı Osmanlı sanatı ve mimarisi. İşgalden evvelki devir de bunu en düzgün görebildiğimiz devir.
YEDİ YAŞINDA ALDIM BU KARARI
– Yalnızca Kudüs resmi yapma kuralınızın sebebi neydi?
Silsile kapısının girişinin sol tarafında bir meskende doğdum ben. 1966 yılında yani işgalden bir sene evvel bu konuttan çıktığımızda 7 yaşındaydım. Surların dışına taşınmıştık, ancak dedem oradaki meskende kalmaya devam etti. 10 Haziran 1967 yılında işgal oldu ve İsrail o mahalleyi yerle bir etti. Dedemin meskeni de yok olmuştu. Yalnızca Kudüs’ü resmetme kararımın başlangıç noktası yedi yaşında bu görüntüyü görmem oldu. Konuta döndüğüm vakit eski anılarımı, komşularımı, oradaki meskeni resmederken buldum kendimi. Bu benim için başlangıç noktası oldu.
ORYANTALİSTLER GERÇEKLERİ ÇİZMEDİ
– Burada her şey kaybolabilir, her şeyi belgelemem gerekiyor diye mi düşündünüz?
Kudüs işgal altında, işgalciler her şeyi silmek, buradaki kültürü imha etmek istiyor. O yüzden buradaki kültürü belgeliyorum. Yazılı olarak belgelendirmenin dışında fotoğrafla yahut fotoğrafla belgelendirmek çok kıymetli. Osmanlı’nın son periyodunda Fransa’dan, Almanya’dan, İngiltere’den oryantalist ressamlar Kudüs’e gelerek buraları resmettiler. Bu oryantalistler İngiliz işgal periyodunda de İsrail işgal devrinde de geldi. Lakin algı yaratmak üzere fotoğraflarını yaptılar. Mesela İskoçyalı David Roberts, Mescid-i Aksa’daki Müslümanları namaz kılarken resmediyor, lakin tarafları kıbleye dönük değil. Birebir vakitte yer işlemeleri külliyen Mısır’daki firavunların periyoduna ilişkin. Bunlar kasıtlı yapılıyordu. Kudüslü bir ressam olarak misyonum, Kudüs halkını, mirasını, kültürünü, medeniyetini gerçek bir halde resmetmek, belgelendirmek.
İSTANBUL’U ÇOK SEVİYORUZ
– Bu kuralınızı hiç çiğnemediniz mi?
Bir tane istisnası var bunun, yalnızca bir defa İstanbul’u resmettim. Sulu boyayla yaptığım bu İstanbul resmi, en sevdiğim fotoğraflardan biri. İstanbul’u o kadar seviyoruz ki, eşimin dediği üzere Kudüs’te yaşamasak katiyen İstanbul’da yaşardık.
– Eski fotoğraflara bakarak mı yapıyorsunuz fotoğrafları?
Kudüs’te birinci periyot fotoğrafçıların çok büyük kısmı Ermeniydi. Onların Kudüs’te Osmanlı yapıtları fotoğraf arşivi var. O fotoğraflardan esinlenerek fotoğraflarımı ortaya çıkartıyorum. Kendi arşivimden de faydalanıyorum.
Karşısına geçip çizmek isterdim
– Kudüs fotoğraflarından oluşan bir de kitabınız var…
2016 yılında çıkan birinci kitabım o güne kadar yaptığım Kudüs fotoğraflarından oluşuyor. Bir hafta evvel matbaaya gönderdiğim ‘Aksa’nın Kandilleri’ isimli ikinci kitabım ise Mescid-i Aksa’da bulunan irili ufaklı iki yüz yapıtın çizimlerinden oluşuyor. Fotoğraf makinemi alıyorum, fotoğrafını yapmak istediğim yapıtın fotoğrafını istediğim bir açıdan çekiyorum ve çiziyorum. O yapıtların karşısına geçip fotoğraflarını yapmak isterdim lakin beni orada rahat bırakmazlar. Üçüncü kitabım da Kudüs’te kaybolan meslekler hakkında olacak. Bakırcılık, demircilik, nakkaşlık üslubu eski meslekler. Kaybolmadan bunları da belgelendirmem lazım.
– Nerelerde stant açtınız?
Moskova, Sen Petersburg, İstanbul, Ankara ve Ürdün’de stant açtım. Otuz yapıtımı de Paris’teki Yebus Kültür Merkezi’ne armağan ettim. Ayrıyeten Filistin’in bütün kentlerinde stant açtım. Zira Filistin halkı işgalden ötürü Kudüs’e gelemiyor.
– Nerelerde stant açtınız?
Moskova, Sen Petersburg, İstanbul, Ankara ve Ürdün’de stant açtım. Otuz yapıtımı de Paris’teki Yebus Kültür Merkezi’ne ikram ettim. Ayrıyeten Filistin’in bütün kentlerinde stant açtım. Zira Filistin halkı işgalden ötürü Kudüs’e gelemiyor.
– Kaç kere Türkiye’ye geldiniz?
5 kere İstanbul’a 1 sefer de Ankara’ya geldim. En son 5 ay evvel Mirasımız Derneği’nin davetlisi olarak İstanbul’daydım. İstanbul fotoğrafını o vakit yaptım. Bir Kudüslü bir Filistinli ve bir Müslüman olarak Türkleri ve Erdoğan’ı çok seviyoruz.