Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan,karne psikolojisi ve üç hafta sürecek orta tatilin nasıl geçirilmesi gerektiğine ait ebeveynlere tavsiyelerde bulundu.
Akademik muvaffakiyet düşünülmemeli
Tatil denildiği vakit hepimizin bir algısı var. Bir yere gitmek, eğlenmek, başımıza nazaran yaşamak üzere bir algı var. Bilhassa çocuklarda da birebir biçimde. Pandemi nedeniyle kurallar değiştiği için ve tehlike hala geçmediği için şu anda biz geçen sene Haziran’daki rakamlardayız. Şu anda biz hadise sayısı olarak 5 binlerdeyiz şimdi binin altına düşmedik. Bu türlü bir durumda toplumun en az %50’si de aşılanmadan, geçen yaz yapılan yanlışları yaparsak tekrar üçüncü, dördüncü tepeleri yaşarız. İşin ciddiyeti motamot devam ediyor. 10 ay içerisinde 340 sıhhat çalışanı vefat etti. Terörle uğraşta bile bu kadar asker, polis kaybı yok. Bu nedenle işin ciddiyetinin çok kıymetli olduğunu bilmemiz gerekiyor. Büyük ihtimal bu süreç uzun sürecek. Bunu bilelim, bu hususta 15 Şubat’ta okullar açılacak her şey olağana dönecek üzere bir beklenti yanılgıya sebep olur. Bu türlü bir beklenti oluşturmak, yüksek beklenti oluşturmak kusurlu olur ve beşerler kusur yapmaya başlar. Geçen yazı tekrarlarız. Birebir yanılgıyı tekrarlamamak için gerçekçi beklentilerle ilerlememiz gerekiyor. Şu andaki gerçekçi beklentiler ve bilimsel bilgiler de gösteriyor ki şu anda tehlike azaldı. Uyguna gidiyoruz, azalmalar başladı. Ümitsizliğe kararsızlığa hiç yer yok ancak biraz daha tahammül etmemiz ve dayanmamız gerekiyor.
Ailelerimizin bize sordukları şu: Çocuklarımız bu periyodu nasıl telafi edecekler? Aileler akademik başarıyı hiç düşünmesinler. Onu eğitim sistemimizdeki şu andaki bu sene imtihana gireceklerde bu yılki ders notunun imtihana tesiri düşürülerek adil tahliller üretilebilir. Zira burada internete erişim eşitliği tam olmadı. Özel okullar daha avantajlı durumda. O bakımdan daha dertli durumda. Bu türlü durumlarda eğitim sistemimizin sınavdaki puan yükünü daha düşük tutmak üzere tedbirler kesinlikle alınır. Ölçme ve kıymetlendirme sistemimizde bununla ilgili ayarlar yapılır. O istikametten eğitim konusunda endişelenmesinler.
Çocukların ruh sıhhati daha değerli
Lakin şundan endişelenebilirler; çocukların ruh sıhhati açısından. Çocuklarımız bu türlü bir durumda çok etkilendiler. Her yaşta çocuk için bu geçerli. Bilhassa 0-12 yaş kümesi için farklı düşünmek lazım. 12-19 yaş kümesi için yani ergenlik periyodu için farklı düşünmek lazım. 0-12 yaş kümesi içerisinde çocuklar anne ve babaya bakarlar. Onları gözlemlerler. Baba panik değil, rahatsa konutta huzurlu bir ortam varsa o çocuklar için sokakta ya da şurada burada olmak kıymetli değildir. Online dersin devam edip etmemesi hiç değerli değildir. Çocuk konutta çok memnun olur hatta bazen anne ve baba çok konutta olup müdahale edip karışıyorlar diye ‘Anne baba siz gezin, biz iyiyiz’ diyen çocuklara da rastlayabiliyoruz. Bu nedenle çocuklarda çok önemli bir adaptasyon yeteneği vardır, bu yaş kümelerinde. Süratle ahenk sağlarlar. Meskende huzurlu bir iklim oluşturmaya odaklanalım şu anda. Konutun sıcak ve keyifli bir alan olması haline gelecektir.
Ailede negatif bağlantı yerine müspet irtibat öne çıkmalıdır. Herkes birbirini düzeltmeye çalışmasın, ego savaşlarına gerek yok. Herkesin birbirini tamamlamaya çalışan, olumlu taraflar güçlendiren bir tavır içerisinde olması kıymetli. Bizim kültürümüz zati aile içerisinde rekabetçi değil, bilhassa tamamlayıcılığı yükselten bir kültür. Bu büyük bir fırsat. Dünyada pandemi sonrası önemli bir boşanma ve intihar salgınları var. Bizde bu olmadı. Bunu sağlayan aile sigorta sistemimiz. Hala sarsıntılara karşın dağılmıyor, devam ediyor. Lakin risk de natürel. Biz elimizdeki bu aile pahalarını güçlendirelim ve bunu devam ettirelim. Bu krizi kazanıma dönüştürmüş oluruz.
12 yaşından büyük çocuklar da ergenlik periyoduna giriş yapıyor. Bilhassa yüzde 80’inin çabucak hemen ellerinde bilgisayar var. Bu durumda bilgisayarları çocukların elinden almak yerine bilgisayarı makul kullanmayı öğretmek yani onları medya okuryazarı yapmak kıymetli. Onlarla birlikte onların ilgi alanlarına girip onlara nasihat ve konferans vermek yerine yanlış bir şey yapıyorlarsa yanlışı konuşmak formülü kullanılmalı. Yani genci ya da çocuğu karşımıza almak yerine onu yanımıza alıp birlikte konuşabilmek değerli.
Gençler özgürlük ve sorumluluk istikrarını öğrenmeli
Çocuklar karnelerini aldılar. Klasik ebeveyn tavrı nedir? Karneye bakıyor. Düzgün notları görmüyor. Çabucak zayıf notlarla ilgili tenkit yapıyor. ‘Yediğin önünde yemediğin gerinde. Ne bu karnenin hali?’ dediğimiz an çocuk anne ve babasıyla ortasında duvar örmeye başlar. Hâlbuki bizim anne ve baba olarak çocukla ortamızda köprü kurmaya muhtaçlığımız var. Anne çocuk ilgisi, baba – çocuk ilgisi karneden daha değerlidir. Bunu bozmadan bu işi çözmek gerekiyor. Akıllı anne ve babalar bu türlü durumlarda ‘Çocuğumun ders durumunu nasıl düzeltirim? 7-8 dersi düzgün lakin 2-3 tanesi berbat, nasıl düzeltiriz?’ deyip çocuğa kanısı de sorulduğu vakit kendini bedelli hissetmesi sağlanmış olur. Bu biçimde konuşarak çocuğun bir şeyler öğrenmesini sağlamamız gerekir.
Bu zamanki çocukların, gençlerin anlayacağı lisan değil. Anne ve babalar bunu unutmamalı. Şu anda gençlerin anladığı lisan ikna ve inandırma usulüdür. Takdir ve övgü metotlarıdır. O da olumlu tarafları üzerine olmalı. Hak etmediği kelamları söyleyerek kişiliğini değil, davranış ve eforları övülmelidir. Kişiliği övülürse çocuğun egoları şişer. Konutta, kimi alışverişlerde sorumluluk verilebilir. Bu türlü durumlarda bilhassa gençler özgürlük ve sorumluluk istikrarını öğrenmeli.
Birlikte vakit geçirmek gençler için bir fırsattır. 12-13 yaşından itibaren gençler anne – babayı artık uzaktan sevmeye başlıyor. Biyolojik tabiatımız ve genetik kodlarımız bunu gerektiriyor. Çocuk özgürleşmek ve kişiselleşmek istiyor. Çocuğumuzu muvaffakiyet odaklı yetiştirirken akademik mi, hayat mı, ahlaki muvaffakiyet mı olmalı? Bütün bunları tıpkı anda düşünmemiz gerekiyor. Bu da çocukların anne ve babayı model alması ile çok yakından ilgili. Ebeveynler karneyi konuşurken karne psikoloji düşünülmeli. Karneyi bir bedellilik ölçüsü üzere sunmamak gerekiyor. Çocuğun pahalı olup olmadığını, başarılı olup olmadığını karne gösterir halinde davranmamak gerekiyor. Karne yalnızca muvaffakiyet yolunda basamaklardan bir adedidir.
Çocuklara insani kıymetleri öğretmeliyiz
Topluma, insanlığa yararlı olmak, yaratılışa, varoluşa uygun biçimde bir şeyler yapabilmek insanın hayat ideolojisi ile ilgilidir. Pandemi periyodunun bize kazandıracağı en kıymetli şey çocuklarla hayat ideolojisinde tekrar varoluşsal hususları konuşabilmek olacak. Şu anda tanınan kültür bize haz öğretiyor, sürat öğretiyor, zevk peşinde koşmayı ve hedonizmi öğretiyor. Bu global bir salgın haline geldi. Çocuklarımızı bundan korumazsak bu jenerasyonu kaybedeceğiz. Bu jenerasyonun kayıp jenerasyon olmaması için kesinlikle onlara insani kıymetlerle birlikte hem çalışkan olmayı hem de insani kıymetlere sahip olmayı öğretmeliyiz. Bu periyotta birlikte vakit geçirmenin yarattığı bir fırsat var.
Bu çağa “Distrust Age” yani 21 yüzyıla güvensizlik çağı deniliyor. Bizim kültürümüz, inanç sistemimiz, pahalar sistemimiz itimada çok değer veriyor. Hazreti Peygamberin en büyük vasfı, bu. Peygamberlikten evvel de eminlik vasfıydı, eminlik vasfımızı tekrar canlandırmaya gereksinimimiz var. İnanç budur. Onun için bunları ailede oluşturalım. Bunlara ehemmiyet verelim ve mesela karne burada nasıl bir fırsat? Karnenin ruhsal tesiriyle çocuk, annem babam kızacak diye palavra söylemeye başlar. Şayet aile eline geldiği vakit bak çocuğum sen çalışmışsın şu kadar dersini yapmışsın, şu kadar dersini yapamamışsın deyip kıymetlendirme yapmalı. Bu türlü durumda kabullen yönet metoduyla, kabullen birlikte yürü metoduyla gitmek değerli. Bu yapılırsa çocuk, ‘Annem ve babam beni seviyor ancak yanılgılarımı düzeltmek için benimle iş birliği istiyor’ diyecek çocuğun aidiyeti artacak. Kendine itimadı zedelenmeyecek. Onun için çocuklarımızı azarlayarak, korkutarak yönetme devrinde değiliz bu çağda. Bu vaktin çocukları da şuurlu. Onun için biz, hiç bir formda bu türlü korkutarak çocuklarımızı yönetemeyiz.
Burada anne ve babalar, annelik ve babalık pratiklerini değiştirecekler. Kendi annelerinden babalarından öğrendikleri senaryolar bugün geçerli değil. Zira aktörler değişti, yeni aktörler var. Buna nazaran annelik babalık senaryolarınızı değiştirmemiz lazım. Çocuklarımızla yeterli işbirliği kurarız ve çocuklarımızı hem de pandemi devrinin verdiği yakın alakayı fırsata dönüştürürüz. Şunu hiç bir vakit unutmamalıyız hayat başarısı akademik muvaffakiyet ile ahlaki muvaffakiyetin toplamıdır.