İBRAHİM DEMİRCİ
Prof. Dr. Muhammed Tayyib Okiç “Bütün Eserleri” dizisinin 4. Kitabı İslâmiyette Bayan Öğretimi, Atlas Yayınlarınca basıldı. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları ortasında 1978 ve 1981 yıllarında iki kere basılmış olan kitap 40 yıllık bir ortadan sonra tekrar okuyucuyla buluşmuş oldu. Okiç Hoca’nın, vefatından kısa mühlet evvel tamamladığı ve basılışını göremediği bu hacmi küçük lakin bedeli büyük yapıtı, talebesi Mehmed Said Hatiboğlu yayıma hazırlamış. (Hatiboğlu Hoca’dan M. Tayyib Okiç Hoca’dan kalan mektup ve gibisi hatıratın neşrine delâlet etmesini de yıllardır hasretle beklemekteyiz.)
30 KISIMDA BAYAN SORUNU
İslâmiyette Bayan Öğretimi, 67 sayfa. Otuz kısma ayrılmış: “Kadının İslâmiyet’teki Bedeli ve Yeri, Bayanlara Karşı Yeterli Davranmak, Bayanları Dövmemek Hususu, Bayanlar ile Çocukları Öldürme Yasağı, Evlenmeleri Teşvik ve Kolaylaştırma Hakkında, Hangi tip Bayanlarla Evlenmelidir?, Çocuğun Ebeveynine ve Özellikle Anasına Karşı Görevleri, Ebeveynin ve Özellikle Ananın Çocuğuna Karşı Olan Görevi, Hz. Peygamberin Çocuk Sevgisi, İslâm’ın İlme Verdiği Paha, İslâmiyet’te Okuma Yazma Mükellefiyeti, İslâm Bayanı ve İlim, Âlim Sahâbiyyeler, Şair Sahâbiyyeler, Sonraki Dönemlerin Müslüman Âlim Bayanları, Hz. Peygamberin Bayanlara Tahsis Ettiği Dersler, İslâmiyet’te Din Adamları ve Rahbâniyet Sıkıntısı, Din Bilgisinin Yayılması ve Misyonerlik (İrşat), Bayan Din Öğretmenleri, Müslüman Bayan Din Adamlarına ve Dahili Misyonerliğe Duyulan Muhtaçlık, İlim ve Sanat Alanında Yetişen İslâm Bayanları, Tefsir, Fıkıh; Vaaz, İrşad, Tasavvuf; İlmü’l-Kırâat, Hadis, Kaligrafya, Bayan Mütefennineler, Mücahideler, Sahibetü’l-Hayrât (Hayırsever İslâm Kadınları).
FARKLI DİNLERLE KARŞILAŞTIRMA YAPAR
Tayyib Okiç’in yapıtını okurken hissettiğim hoşlukları sıralamaya çalışayım:
1. Yapıtın başına konmuş olan şu şık ithaf: “Uzun yıllardır birbirimizden uzak yaşamanın acısına sabır ve metanetle tahammül eden sevgili kardeşlerim: Rabia Zilco ve Tayyibe Raşıdagiç’e bu naçiz yapıtımı muhabbetlerimle ithaf ediyorum.” (s.7)
2. Ele aldığı hususla ilgili ayet ve hadisleri metinleriyle birlikte vermesi, hadislerde farklılık varsa belirtmesi, kaynaklarını göstermesi.
3. Tarihî kaynak ve bilgilerle yetinmeyip şimdiki gelişmeleri de yerli ve yabancı yayınlar, hattâ gazeteler üzerinden izlemesi. Türkiye’den Akşam, Cumhuriyet, Yeni İstanbul ve Tercüman gazetelerinin, Fransa’dan Le Monde gazetesinin bibliyografyada yer alması küçümsenecek bir duyarlık olmasa gerek.
4. İslâmiyet’in merkeze alındığı bir çalışmada diğer dinlerin yaklaşım ve tavırlarının yalnızca dipnotlarla verilmesi. Aşağıdaki cümleleri kitabın “2” numaralı dipnotundan aktarmak isterim: “Yahudilerin her sabahki dualarında meselâ şu cümle geçmektedir: “Ezelî ilâhımız, kâinatı hükümdarı, beni bayan yaratmadığın için sana hamdolsun (övülmüş ol).” Bkz. Livre de priΧres pour jour de sema[i]ne, Sabbat et fêtes Ο l’usage des Israélites du Rite Sephardi, traduit en Français par A. Crehenga, Edition, “Sinai”, Tel-Aviv 1961, p. 15 (…) Pavlos’un Kori[n]toslulara birinci mektubunun on birinci babında (…) “Çünkü erkek bayandan değil, ancak bayan erkektendir (Cümle 8) Zira erkek bayan için değil, lakin bayan erkek için yaratıldı” (Cümle 9). Bkz. Kitabı Kutsal, Eski ve Yeni Ahid, İstanbul 1932, s. 177” (s. 18)
5. Tekrardan ve çoğaltmacılıktan kaçınarak en kapsayıcı örneği seçip öne çıkarmak. “Evlenmeleri Teşvik ve Kolaylaştırma” bahsinde müellif, bu hoşluğun eşsiz bir örneğini sunarken “Buna dair burada tek bir misal vereceğiz.” demekle yetinmiş: “Evlenmek isteyen bir genç, Hazreti Peygambere: ‘Şu kızla beni evlendir’ diye ricada bulunur. Bunun üzerine Hazreti Peygamber kendisine sorar: ‘Kıza ne verebilirsin?’ ‘Hiçbir şeyim yoktur’ karşılığını alınca, Hazreti Peygamber: ‘Git, akrabandan tahminen bir şey bulursun’ usulünde buyruk buyurur. Ama genç evlenme namzedi orada da bir şey bulamaz. Bunun üzerine Hazreti Peygamber kendisine: ‘Hiç olmazsa demirden bir yüzük bul’ tavsiyesinde bulunur. Ama yoksul genç bunu da bulamayınca, Hazreti Peygamber kendisine şöyle bir soru sorar: ‘Kur’an-ı Kerim’den ne biliyorsun?’ Evlenme namzedi yoksulun karşılığı: ‘Şu ve şu müddetleri ezber biliyorum’ olur. Bunun üzerine Hazreti Peygamber, ‘Öyleyse şu bildiğin müddetlerle seni evlendirdim’ diye kararını bildirmiş ve bu biçimde, bîçare gencin evlenmesini mümkün kılmıştır.(…) Başlıklar, drahomalar ve bunlara emsal sonradan zuhur eden ve evlenme işlerini güçleştiren, hatta imkânsız hâle sokan bir sürü muzır âdetler, Hazreti Peygamber tarafından böylelikle peşinen takbih edilmiş olmaktadır.” (s. 22).
6. Görüşünü açıklarken eleştirel lisandan sakınmayışı: “… İslâmiyet’te rehbâniyet, monachisme yoktur denmiştir. Yoksa bu ibare birtakım gafil cahillerin anladıkları üzere, ‘İslâmiyet’te din adamı diye bir şey yoktur’ manasında aslâ değildir. Her dinde din adamı vardır ve olacaktır. Tabiatıyla İslâmiyet’te de vardır.” (s. 40).
7. Hislerini içtenlikle ortaya koyması: “… Isparta İmam Hatip Okulundaki bu birinci kız şubesinin açılış merasiminde hazır bulunmak, dine ve din ilimlerine susamış bu saf küçük kızların tahsillerine başlamalarını görmek, benim için sonsuz bir saadet teşkil etmiştir.” (s. 48).
8. M. Tayyib Okiç Hoca’nın ismini andığı, şimdi lisanımıza çevrilmemiş kimi kaynaklar, mütercimlerimiz için hoş bir davet sayılsa yeridir.
9. Bu küçük kitapta gördüğüm büyük hoşlukların hepsini sayamadığımı belirtmek isterim.