Gıda atıkları siyah asker sineğiyle protein deposu yeme dönüşüyor

Birleşmiş Milletler 2050 yılına dek dünya nüfusunun yaklaşık 9,7 milyara ulaşacağını öngörürken global besin yetersizliği riski de nüfus artışına paralel olarak artıyor. Bu nedenle insan besini olarak tüketilebilecek besinlerin kullanım alanlarının seçimi büyük kıymet taşıyor. Bilhassa tavuk ve balık yetiştiriciliğinde mısır, soya ve deniz balıkları üzere besin kaynaklarının kullanılması yerine siyah askeri sineği bir alternatif olarak öne çıkıyor.

Besin atıklarını süratli bir biçimde tüketen siyah asker sineği larvaları, bu süreç sonunda pahalı protein kaynağına dönüşüyor. Larvalar hayvan yemi olarak kullanılırken bu dönüşüm sürecinde güç harcanmıyor, zehirli atık çıkmıyor, insan besini olabilecek kaynaklar tüketilmiyor, metan ve öteki havayı kirleten gazlar oluşmuyor.

Siyah asker sineği üzerine çalışmaları bulunan Prof. Dr. Volkan Dündar, siyah asker sineklerinin Amerika kıtasından dünyaya yayıldığını, bugün her ülkede var olduklarını, bilhassa Güneydoğu Asya’da ve Afrika’daki büyük tesislerde üretimlerinin yapıldığını söyledi.

Siyah asker sineği larvalarının gelişimi için yüzde 70 nem ve 25-30 santigrat derece sıcaklığın ülkü olduğunu belirten Dündar, sineklerin hayat döngülerini şöyle anlattı:

“Çiftleşiyor, yumurtluyor ve 8 günün sonunda da ölüyor. Bu 16 milimetrelik minicik sinek, çiftleşmeden sonra 600 ile 900 ortasında yumurta yapıyor ve bu yumurtalarını çöplerin bulunduğu yerin üstündeki çatlaklara, boşluklara yumurtluyor ki çatlayıp yumurtadan çıkan larva o çöpün içine düşsün. Çöpün içine düşen larva 10 gün içinde bin 500 kat büyüyor ve 0,2 gram tartıya ulaşıyor.”

100 kilogram atıktan 20 kilogram yem, 5 kilogram gübre elde ediliyor

Gıda atıkları “bokaşi” denilen çöp turşusu haline getirilirken siyah asker sineği larvalarının da birebir kutuda bulunduğunu aktaran Dündar, “Dünyada organik çöpü bu kadar süratle proteine ve yağa çevirebilen öbür bir şey yok. Hiçbir biçimde etraf kirliliği yaratmadığı üzere etraf kirliliğine neden olabilecek kaynakların kıymetli bir kısmını da proteine çevirmiş oluyor.” dedi.

Dündar, şöyle devam etti:

“Organik atıklarınızı, besin atıklarınızı, hayvan gübrelerinizi şayet siyah asker sinek düzeneğinin içine sokabilirseniz, 100 kilogram besin atığından 20 kilogram siyah asker sineği larvası elde edersiniz. 5 kilogram da harika bir gübre elde edersiniz. Yani bu 25 kilogramın 20 kilogramı kusursuz bir protein ve yağ, 5 kilogramı da eksiksiz toprak gübresi, kompost olur.”

Siyah asker sineği larvalarının, tavuk ve balıkları beslemek için kullanıldığını, balık yemi olarak kullanılmasının denizlerdeki minik balıkların tükenmesi tehlikesini de engellediğine işaret eden Dündar, siyah asker sineği üretiminin karbon ayak izi bırakmadan kendi etrafımızdaki kaynakları kıymetlendirmek için en düzgün formül olduğu değerlendirmesini yaptı.

Dündar, bilhassa tavuklara verilen 100 gram yemin 18 gramının kesinlikle protein olması gerektiğini vurgulayarak, bir metrekarelik bir kutuda bulunan siyah asker sineklerinin 50 tavuğun, yaz boyunca muhtaçlık duyduğu proteini karşılayabileceğini söyledi.

“Atık yok, atığa gereksinimim çok”

İstanbul’da 5 yıl vazife yaptıktan sonra eşi ve kızıyla, doğduğu yer olan İzmit’e bağlı Dağköy’e yerleşerek tarım ve hayvancılığa başlayan hemşire Necla Akyazı, 3 yıldır siyah asker sineği uygulayıcılığı yaptıklarını kaydetti.

Yaptıkları işi, köylülerin birinci başta şaşkınlıkla karşıladığını anlatan Akyazı, “Bir baktık ki komşunun silajı çürümüş, onun altında inanılmaz biçimde siyah asker sineği larvaları var ve tavuklar bunları eşeleyip yiyorlar. Aslında tabiatta yapıyorlar bunu lakin köylüler bunun farkında değil. Sonrasında biz onu daha profesyonel bir formda daha kolay, daha pratik toplayabileceğimiz bir biçimde hem de atıkları dönüştürebileceğimiz biçimde kullanmaya başladık.” sözlerini kullandı.

Siyah asker sineği larvalarını besleyecek atık bulmakta zorlandıklarını bildiren Akyazı, şöyle devam etti:

“Etraftan çöp topluyoruz, atık topluyoruz. Mesela bir tavuk öldü diyelim, o tavuğu direkt siyah asker sineği kutusunun içine atıyorum. Sabahleyin o bana protein olarak geri dönüyor. Tekrardan dolaylı yolla tavukların besini haline geliyor. İş yerimdeki yemek artıklarını herkes yemeğini yedikten sonra tabakları boşaltıp, onları kovalara doldurup sonraki gün tekrar geri getiriyorum ve asker sineklerime veriyorum, bokaşi çöpünü yapıyorum. Yani atık yok, atığa gereksinimim çok.”

“Yumurta ve tavuk maliyetinizi düşürebilirsiniz”

Tavuklarını beslerken hazır yem kullanmadıklarına değinen Akyazı, “Hazır yem hem sıhhatsiz hem de çok değerli. Buna dünya kadar para ödemek yerine yalnızca çöpünü ayırıp bir kutuda asker sinek besleyip proteinini bedavaya getirebilirsin. Balık artıklarını da haşlayıp laktoserum (bokaşi kompostu sıvısı) karıştırıp tekrar tavuklarınıza verebilirsiniz. Yeniden bedavaya getirirsiniz. Yani cebinizden para çıkmadan, tavuklarınızı satmadan, tavuklarınızı aç bırakmadan yumurta ve tavuk maliyetinizi düşürebilirsiniz.” diye konuştu.

Çiftçilere siyah asker sineği beslemeleri tavsiyesinde bulunan Akyazı, kelamlarını, “Hiçbir maliyet ve ekstra emek gerektirmiyor. Ete bayılıyorlar. Etobur bir cins lakin zerzevatları de tatlıyı da çok seviyorlar. Ette daha süratli çoğaldıklarını ve onun altına daha fazla geldiklerini gözlemledik ancak bokaşi çöpünü de çok seviyorlar. Yani her şeyi yiyorlar.” diye tamamladı.