ZEYNEP TUBA KISIMLI
İbadet ve yardımlaşma ayı Ramazan’ı pandemi tedbirleri sebebiyle bu sene de konutlarımızda karşılayacağız. Kaideler ne olursa olsun çocuklarımızı Ramazan’ın ruhundan, sevincinden yoksun etmemek için hazırlıklara başladık. Eğitimci-yazar Merve Gülcemal’le Ramazan’ı çocuklarla nasıl daha verimli geçirebiliriz, onlara orucu nasıl anlatabiliriz bahisleri üzerine konuştuk.
Ramazan’ın gelmesine sayılı günler kaldı. Bu yıl da aile iftarları tertip edemeyecek, teravihlerde bir ortaya gelemeyeceğiz. Çocuklarımızın hafızalarında Ramazan’ın en hoş formda yer etmesini sağlamak için konutumuzu, en kıymetlisi de kendimizi Ramazan’a nasıl hazırlamalıyız?
Evlatlarımızın bu Ramazan’ı da büyük bir sevinç ve coşkuyla hatırlamasını sağlamalıyız. Ramazan’ı çocuklarımıza yaşatabilmemiz için öncelikle bizim hissediyor olmamız gerekiyor. Pekala, biz Ramazan’a nasıl hazırlanıyoruz? Çocuklara Ramazan’ı “güzelleşme ayı” olarak anlatıyorum. “Siz aslında çok hoşsunuz, biz mümin kullar hoş insanlarız fakat Ramazan’da inşallah bu güzelliklerimizi artıracağız,” diyorum. Bu kelamı bir de yaşamak var tabi. Ramazan’ı halimizle de yansıtmamız gerek. Biz Ramazan’da öfke halimizi devam ettiriyorsak, orucu bizi adam eden değil de öfkelendiren olarak yansıtıyorsak işte orada bir sorun var demektir. Siz çocuklara istediğiniz kadar orucun sakinleştirdiğini, huzur verdiğini okuyun. “Benim annem-babam sakinleşmedi, demek ki oruç bu türlü bir şey değil,” der çocuk. Müslümanlar olarak dinimizi yaşıyoruz lakin dillendirmeyi ihmal ediyoruz. Sadaka veriyorsak, bunu evlatlarımıza duyurmamız, neden sadaka verdiğimizi “Ben bu türlü yapmayı peygamberimden öğrendim,” diyerek izah etmemiz gerekiyor. Çocuklar anne babalarının yeterliliğinin peygamberimizi örnek almalarından geldiğini bilmeli. “Onlar âlâ beşerler lakin bu İslam’ın uygunluğudur,” detayını onlara yansıtmalıyız.
KONUTLARIMIZI SÜSLEYELİM
Ramazan coşkusunu çocuklara hissettirmemiz için pratik tavsiyeler istesek neler önerirsiniz?
Ramazan gelirken konutu süsleyelim derim. Bunun çok önemli olduğuna inanıyorum. Görsel bir çağdayız. Hz. Ali’ye atfedilen “Evlatlarınızı kendi çağınıza nazaran değil onların çağına nazaran yetiştirin,” diye bir kelam var. Bu çağın çocuğunu tanımamız ve ona nazaran bir yol takip etmemiz lazım. Çoğunluğu Müslüman olan bir ülkede bu kadar çok kutlama yapılırken biz süslemeyelim, biz kutlamayalım diyebilme lüksümüzün olmadığını düşünüyorum. Muhakkak birebir benzeşmemeliyiz, dinimizin kutsiyetine ziyan vermemeliyiz. Çocuklar bizde niçin bu türlü bayramlar yok diyorlar. Onlara “Yavrum, bizde âlâsı var. Ramazan otuz gün, bayramı üç gün, Kurban bayramı dört gün, her hafta Cuma bayramı, kandil günlerini de ekle. Neredeyse yüz gün bayram var.” demeli ve çocuğun gönlüne ılık ılık bu sevinçlerimizi nakşetmeliyiz. Bu noktada ben sırtımı ecdada yaslıyorum. Ecdat konutlarını mahyalarla süslemiş. Bir odalarını teravih odasına çevirir, Ramazan’ı özel geçirmek için çocuklara her akşam masallar anlatırlarmış. Kapılara bir çanta asar, içindeki deftere herkes anılarını, hislerini yazarmış. Yüksük oyunu üzere oyunlar oynarlarmış. Değerli günleri çocuklar için sevinçli hale getirmeliyiz. Büyük oğlumla coşkulu birinci Ramazan’ımızı geçirdiğimizde şimdi üç yaşlarındaydı. Sonraki sene karların eriyip güneşin açtığı bir gün odaya sevinçle girdi ve kardeşine “Kardeşim, kalk, ne geliyor biliyor musun?” diye sordu. Bahar geliyor diyecek diye düşündüm. “Ramazan geliyor! Sıcak günlerde Ramazan gelir. Annemiz bütün meskeni süsleyecek, bize her gün oyunlar, özel ikramlar hazırlayacak,” dedi. Üç yaşındaki bir çocuk bir yıl boyunca bu mevzudan bahsedilmediği halde Ramazan’ı coşkuyla anımsıyorsa bunda annenin uğraşı kadar süslemelerin de tesiri vardır.
Toplumsal medya paylaşımlarında görüyoruz ki artık pek çok konutta Ramazan’ı coşkuyla karşılamak için hazırlıklar yapılıyor. Bu şuurun oluşup yaygınlaşmasında sizin paylaşımlarınızın tesiri de yadsınamaz. Uygun niyetle yapılan bu faaliyetlerin asıl maksadına hizmet etmesiyle bir gösteriye dönüşmesi ortasında da ince bir çizgi var. Bu dengeyi koruyarak çocuklarımıza Ramazan şuurunu nasıl kazandırabiliriz?
Bazen ebeveynler olarak sıkıntının zahirine takılabiliyoruz. Elbette itidal çok değerli. İşin özüne inmeye çalışarak, dozunu kaçırmadan yapmak gerek Evvel manevi kısmı tamamlanmalı, abartmadan da ufak tefek süslemeler yapılmalı. Toplumsal medya maalesef bize bir darbe vuruyor. Kendimizi gördüklerimizle mukayese edip yetersiz hissedebiliyoruz. Anneler “ben ne kadarını kaldırabilirim, hakkıyla ne kadarını yerine getirebilirim?” diye sormalı kendine. İbadetlerini de ihmal etmeden keyif alabileceği kadarını yapmalı.
Sizden bir de Ramazan duası alabilir miyiz?
Büyük oğlumun coşkulu geçirdiğimiz o birinci Ramazan’ından sonra ettiği dua şöyleydi: “Ya Rabbi! Bize Ramazan’ı düzgün ki ikram ettin. Annemi pamuk üzere yaptı.” Allah hepimize Ramazan’ı idrak edip karşılayabilmeyi, sonra da o sükûnetin Ramazan’dan geldiğini evlatlarımıza hissettirerek kalplerine nakış nakış işlemeyi nasip etsin.
Öncelikle çocuklara bunun ibadet olduğu anlatılmalı
Bilhassa küçük yaş kümesindeki çocuklar oruç ibadetini anlamakta zorlanabiliyorlar. Çocuklara orucu nasıl anlatmalıyız?
Biz Rabbimiz bizden oruç tutmamızı istediği için oruç tutarız. Öncelikle çocuk bunu bilmeli. Allah bizden niye oruç tutmamızı ister? Bunun hikmetleri üzerine çocuğu düşündürmek lazım. Ben şöyle anlatıyorum: Çocuklar, Allah bizi en çok sevendir, bize karşı en çok merhametli olan O’dur. Bizi en uygun tanıyıp bilendir, onun için gereksinimlerimizi da en yeterli O bilir. Bizim vücut gereksinimlerimiz olduğu üzere ruhumuzun, canımızın, kalbimizin de gereksinimleri var. Mesela senin kalbine ne âlâ gelir? (Bu mevzuda çocukla konuşulabilir.) Fotoğraf yapmak, anneme sarılmak, müzik dinlemek, kitap dinlemek olabilir. Bütün bunlar kuruyemiş üzeredir. Tatlıdır, hoştur ancak karın doyurmaz. İnsanların gönül açlığını gidermez. Allah gönlün asıl besinini bildiği için insanlara ibadetleri ikram etmiştir. Oruç da bunlardan biridir. Sabaha gerçek bir vakit vardır, o vakitte kalkar, yemeğimizi yeriz. (Burada Allah’ın merhametine, bütün gün bir açlık vermediğine dikkat çekilebilir.) Akşama kadar yemek yemez, su içmeyiz. Lakin oruç yalnızca bundan ibaret değildir. Burada “Gerçek oruç; yemeyi ve içmeyi terk etmek değildir. Asıl oruç; boş kelamı ve hoş olmayan konuşmayı terk etmektir. Oruçlu iken birisi sana ağza alınmayacak berbat kelamlar söyler yahut kabalık ederse, ona ‘Ben oruçluyum’ dersin.” hadis-i şerifini hatırlatabiliriz.
Çocukları armağanlarla teşvik etmeliyiz
Evvelden büyükler çocukları tuttukları birinci oruçtan sonra sırtlarına alıp gezdirirlermiş. Bunu üzere pek çok unutulan âdetimiz var. Çocukları oruç tutma konusunda nasıl yüreklendirebiliriz?
Çok hoş bir âdet. Bizim de bu hoşlukları devam ettirmemiz gerekli. Bu noktada mükafata çok sıcak bakıyorum. Tadında olduğu, rüşvete dönmediği surece ödül kullanılabilir. Çocuk orucunun makul bir vakit dilimi yoktur. Ne kadar tutabiliyorsa o kadar oruç meblağ çocuk. Ona özel tabaklarla, renkli peçetelerle, birkaç küçük süsle bir sahur sofrası, iftar sofrası kurmak; masasına bir mektup iliştirmek en büyük teşvik olacaktır. Arkadaşlarıyla birlikte bir şeyler yaptırabilmek en hoşu. Açık havada küçük davetiyeler hazırlayıp çocuk iftarları düzenleyebiliriz. Davulcu kılığına girip birkaç mani okuyabiliriz. Bizi sevaplarına dâhil ettikleri için gelen çocuklara bir Osmanlı geleneği olarak ikramlar (diş kirası) verebiliriz. Bunun üzere etkinliklerle unutulmayacak anılar bırakabiliriz çocuklara.