Çocuk ve Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıları kısmından Uzm. Dr. Emin Çağlar, uykunun insanın en temel gereksinimlerinden birisi olduğunu belirterek, “Beyinde dikkat ve öğrenme süreçlerinin tam olarak işleyebilmesi için kâfi ve kaliteli bir uyku çok değerli. Uyku aslında zihinsel aktivitenin özel bir halidir. Beynin pasif pozisyona geçmesi manasına gelmez, etkin sinirsel bir süreçtir. Beyin bedenimizde her şeyi yönettiği üzere uykunun da başlaması ve sürdürülmesinde aktiftir. Bilhassa beyin gelişimi ve büyümenin en süratli olduğu periyot olan bebeklik ve çocuklukta uyku, öbür devirlere nazaran daha çok önemlidir” dedi.
“Gece uykusu 1 yaşında başlar”
Yaşla birlikte uyku döngüsünün de değiştiğine değinen Dr. Çağlar, “Normal bir uykunun tek bir tanımı yoktur. Zira uyku-uyanıklık döngüsü yaşa, cinsiyete, aydınlık-karanlık durumuna, idman durumuna, gerilim ve hastalıklara nazaran değişkenlik gösterir. Güne başlarken fizikî ve ruhsal açıdan hazır hissettiren, dinlendiren uyku olağan bir uykudur.Yeni doğan bebekler günde ortalama 14-16 saat uyurlar. Hem gündüz hem de gece uyudukları için gece uykusu kavramı tam olarak yoktur. 1 yaş civarı gece uykusu kavramı netleşmeye başlar. Gündüz uyku muhtaçlığı 3 yaş civarı azalarak son bulur. Yaş büyüdükçe bedenin uyku gereksinimi azalır ve ergenlik devrinde erişkine yakın uyku saatleri (8-10 saat) yerleşmiş olur.Doktorunuz aksini belirtmedikçe, bebeklerde geceleri birinci 3 ay 3 defa beslenme, 3-6 ay ortası 2 sefer beslenme, 6-12 ay ortası tek beslenme yapılabilir” biçiminde konuştu.
“Uyku saati kaçmış olabilir”
Dr. Çağlar, gündüz uykusunu gereğince alamayan bebeklerin geceleri yorgunluk nedeniyle huysuzlaşabileceğini tabir ederek, “Bebekler, 1 yaş üzerinde gece beslenmesi olmadan kesintisiz uyuyabilir. Şayet bebeğiniz rastgele bir rahatsızlığı olmadığı ve beslenmesini uygun sağladığınız halde çok sık uyanıyorsa bu uyku tertibi ve alışkanlığı ile ilgilidir. Yorgunluk bebeğinizin gece daha sık kalkmasına ve az uyumasına yol açar. Gündüz uykularını belirli aralıklarda ve kâfi müddette uyumayan bebeklerde akşama hakikat yorgunluk ve huysuzluk artar. Aslında “Çok uykusu var neden dalmakta zorlanıyor?” ya da “Çok etkin, hiç uykusu yok gibi” dediğiniz durumlarda anlayın ki bebeğinizin uyku saatini kaçırmış olabilirsiniz” diye konuştu.
“İlerleyen devirde psikolojisini etkileyebilir”
Uyku bozukluklarının altında birçok nedenin yatabileceğini tabir eden Dr. Çağlar, “Ebeveynlerin tavır ve hudut sorunlarından kaynaklanan meseleler en sık görülen ve yardım arandığında kolay düzelebilen sorunlardır. Depresyon, tasa, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, otizm spektrum bozuklukları üzere ruhsal hastalıklara da uyku bozuklukları eşlik edebilir. Ruhsal hastalık olmasa da yaşanan gerilimli olaylara en sık verilen yansılardan biri uyku bozukluklarıdır. Uyku bozuklukları öğrenme, dikkat ve hafıza problemlerine, sinirliliğe, gündüz uykululuğuna hatta bilhassa uzun süren uyku bozukluklarında ruhsal hastalıklara yol açabilir. Beyin gelişiminin çok süratli olduğu çocukluk periyodunda bu problemlerin giderilmesi büyük kıymet taşır. Son yüz yılda yapılan araştırmalar öğrenmenin yeterli bir uyku ile çok yakından alakalı olduğunu gösteriyor. Öğrenilen bilginin uzun periyodik hafızada kalması için uyku önemlidir” açıklamasında bulundu.
“Uyku terörü, bruksizm ve uyurgezerliğe dikkat”
Dr. Çağlar, çocukların yaklaşık yüzde 20 ila 30’unda uyku bozukluğu görüldüğünü belirterek, “En sık görülen uyku bozuklukları uyku terörü, uyurgezerlik, bruksizm (uykuda diş gıcırdatma) ve uyku saatinin kaymasıdır (gece yerine gündüz ahenge gibi).Uyku terörü 2-10 yaş ortası çocuklarda en sık görülür. Aileleri çok huzursuz eden bir tablosu vardır. Ekseriyetle çocuk uykuya daldıktan 2-3 saat sonra bağırarak ve ağlayarak yatağa oturur. Gözleri açıktır fakat bakışlar boş ve donuktur. 3 dakikaya kadar bu durum sürebilir. Uykunun ağır kısmında olduğu için çocuk bu sırada uyandırılmazsa ve tekrar yatarsa sabah olanları hatırlamaz. Çocuk çok yorgun olduğunda görülebildiğinden gündüz uykusu önerilir. Genelde gece daima tıpkı saatte olduğundan öncesinde uyandırma da işe yarayabilir” tabirlerini kullandı.
“Profesyonel dayanak alınmalı”
Dr. Çağlar, kelamlarına şöyle devam etti: “Uyurgezerlik çocuklarda yüzde 15 oranında görülür. Tekrarlayıcı olarak uyku sırasında kalkma ve gezinme olur. Gözler tekrar açık, hareketsiz ve donuktur. Ağır uyku periyodunda olduğu için sabah hatırlanmaz. Meskenden çıkıp gitme, yanlış yere idrarını yapma görülebilir. Güvenlik önlemlerini almak sonra derece kıymetlidir. Pencerelerin ve dış kapının kilitlenmesi gerekebilir. Uyku hijyeni ve programlı uyandırma işe yarasa da profesyonel takviye almaları gereklidir. Bruksizm, uykuda diş gıcırdatma durumudur. Her yaşta görülebilir. Çene eklemi ve dişlerde aşınmaya neden olur. Dişlerdeki aşınmanın önlenmesi için bireye özel ağız içi aparat kullanılması gerekir. Basınç nedeniyle baş ağrısına sebep olabilir. Altta yatan sebeplerin araştırılması ve ortadan kaldırılması önerilir. Çocuk ve ergenlerde bilhassa gerilimli oldukları devirlerde daha çok olduğu görülür. İmtihan korkusu, aile ya da arkadaş ilgi sıkıntıları, akran zorbalığı üzere sebepler araştırılmalıdır”
Pandemide uyku saatleri kaydı
Pandemi periyodunda çocuklarda uyku sorunlarının arttığına dikkat çeken Dr. Çağlar, “Özellikle pandemi devrinde daha fazla oranda görülen uyku saatlerinin kayması durumu bir öbür uyku bozukluğudur. Bilhassa ergenlerde daha sık görülür. Gece geç saatlere kadar telefon ya da bilgisayarda oyun oynama, sinema izleme sonrası ahenge ve öğlenden sonra uyanma sonrası canlı derslere girememe, derslerden soğuma, sonluluk, aile içinde problemler yaşanması sık görülür. Dinlendirici olan gece uykusudur. Bu olmadığında sonluluk, depresyon, telaş bozukluğu, dikkat eksikliği üzere meseleler daha çok görülecektir. Bütün uyku sıkıntıları hangi yaşta olursa olsun, uzun müddetli olarak devam ediyorsa kesinlikle psikiyatrik dayanak almak gerekir” dedi.