Dr. Av. Muhammed Hardalaç
Tarih boyunca üzerinde yaşadığımız coğrafya pek çok medeniyete şahit olmuş ve farklı bölgelerde birçok kent kurulmuştur. Milliyet Arkeoloji’nin bu ayki kapak konusu olan Patara Antik Kenti de Akdeniz’in konut sahipliği yaptığı en eski medeniyetlerden, evvel Lykia Birliği’nin, akabinde da Roma İmparatorluğu Dönemi’nde kurulan Lykia Eyaleti’nin başşehirliğini yapmıştır. Elbet bulunduğu pozisyon itibariyle en bedelli liman kentlerinin Akdeniz kıyılarında olduğunu ve bugün kültürel miras olarak tarihlerini ve geçmişlerini koruduğunu söyleyebiliriz. Bu muhafaza yalnızca ulusal faaliyetler sonucu olmayıp memleketler arası mutabakat ve iş birliğini de gerektirmiştir. Bu mirasa sahip çıkmak vatandaşlık ya da kültür şuurunun geliştirilmesinin dışında düzenlenen yasalar ile mümkündür. Patara nezdinde belirtmek isterim ki Akdeniz’in bedelleri yarınlara da kalabilsin diye Barselona Kontratı imzalanmıştır. Memleketler arası teşebbüsler sayesinde Akdeniz’in bu doğal halinin korunması amaçlanmış ve Barselona Kontratı olarak bilinen Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Mukavelesi imzalanmıştır. 1975 yılında, Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler ile (16 Akdeniz ülkesi) Avrupa Ekonomik Topluluğu tarafından Akdeniz Aksiyon Planı (AEP), 1976 yılında da Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Mukavelesi (Barselona Sözleşmesi) ve Protokolleri kabul edilmiştir.
Ekolojik paha
Türkiye Cumhuriyeti tarafından da kabul edilen Barselona Kontratı ile iki protokol ve eklerinin uygun bulunduğuna ait Bakanlar Heyeti kararı 1981 yılında Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Milletlerarası seviyede taraf olunan Barselona Mukavelesi ve ek protokoller yanında Türkiye’de etraf konusunda ulusal seviyede de hukukî düzenlemeler yapılmış, 1983 yılında 2872 sayılı Etraf Kanunu ile 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu kabul edilmiştir. Böylelikle ekolojik açıdan bedel taşıyan doğal yapıların korunmasına yönelik yasal bir altyapı oluşturulmuştur.
Özel Etraf Muhafaza Bölgeleri
Barselona Mukavelesi ve ek protokollerine uygun olarak yapılan ulusal çalışmalar sonucunda 1989 yılında 383 sayılı Kanun Kararında Kararname (KHK) ile Özel Etraf Müdafaa Kurumu (ÖÇKK) kurulmuştur. Günümüzde de uygulanması Türkiye Cumhuriyeti Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Türkiye’de bu kapsamda ilan edilmiş toplam 18 Özel Etraf Muhafaza Bölgeleri (ÖÇKB) bulunmaktadır. Bunlardan ikisi 2019 yılı içinde ilan edilmiştir. Hiç elbet korunmaya bedel yerlerden birisi de Patara’dır. Patara 1990 yılında ÖÇKB ilan edilmiştir. 2863 sayılı kanun günümüzde de eşsiz mirasın korunmasında temel kanunumuz olsa da ÖÇKB’nin belirlenebilmesi ve genel kuralların oluşturulması emeliyle “Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına Ait Tarz ve Asıllara Dair Yönetmelik” oluşturulmuştur.
Antalya ve Muğla sonlarında
İdari manada Patara Özel Etraf Bölgesi’nin büyük bir kısmı Antalya-Kaş İlçesi, başka kısmı ise Muğla hudutları içerisinde yer almaktadır. Bölge içerisinde yapılan arkeolojik araştırmalara nazaran, Lykia Uygarlığının en eski kentlerinden olan Patara M.Ö. 9. yüzyılda devrin ana limanı durumunda olup tarih boyunca Kalkan Eren Dağı’nın batısında üçgen formlu bir ova üzerinde kurulmuştur. Akdeniz’deki bu varlıklı tarihi yine hatırlamak ve bu bedelli yerin değeri vurgulamak için 2020 yılı ülkemizde Patara yılı olarak kabul edilmiştir.