Kısa sinemanın ne olup olmadığı problemi, üreticinin sinemaya bakışını yansıtır. Maalesef ülkemizde uzun metraja geçmeden evvelki basamak olarak görülüyor. Birkaç kısa sinema çekip, set deneyimi edinip, mükafatları alıp kendini ispat ettikten sonra uzun metraj çekebilmenin yollarına ulaşmaktan öteye geçmeyen bir efor olarak kabul ediliyor.
Meğer kısa sinema, sinemacının kendini keşfetmesi ve formülünü belirlemesi noktasında fonksiyonelliğe sahip olmasının yanında üretimin yapıldığı coğrafyadaki sinema bakışını da şekillendiren tesire haizdir. Direktörün, toprağı ile ortasındaki bağdan neşet eden yöntemi ortaya koyan, sinemanın imkanları çerçevesinde sonları zorlayan, yeni bir söz aracı babından kendine has vurguları belirleyen kısa sinema, dünyanın birçok bölgesinde uzun metraj lisanını de yönlendirir.
ALMANYA VE İRAN ÖRNEKLERİ
Mesela Yeni Alman Sinemasının doğum yerlerinden biri Oberhausen Kısa Sinema Festivali’dir. 1954’ten beri neredeyse aralıksız devam eden şenlik, teknoloji ve vaktin ruhu bağlamında orijinal stillerin arz-ı endam ettiği, bilhassa deneysel çalışmaların ve videoart tekniklerinin kelam alanı bulduğu mecradır. Ülkemizde az ilgi gören deneysel kısa sinema ve videoart çalışmalarının Avrupa Sinemasında belirleyici tesiri olan bu şenlik ile Kuzey Avrupa usulü sinema üretiminin nüansları belirleniyor.
Dünya sinemasının kıymetli merkezlerinden biri haline gelen İran’da da kısa sinema çok kıymetli yer meblağ. 2010’da Tahran’da bir mühlet kalıp sinemacılarla görüştüğüm devirde edindiğim intiba, İran Sineması denen olgunun şekillenmesinde kısa sinema süreçleri ve üretiminin değerli yer tuttuğuydu. O periyot yalnızca Genç Sinemacılar Derneği bünyesinde yılda 1500 kısa sinema çekiliyordu. Bir ülke sineması için bunun ne demek olduğunu bütün sinema üreticileri anlar. Çünkü kısa sinema, lisan arayışlarının ve usul oluşturma eforlarının bereketli alanıdır.
KISA SİNEMACILARA TAVSİYELER
İşte bu noktada kısa sinemacılara yanlışsız tavsiyelerde bulunmak hayati derecede kıymet arz ediyor. Zira uzun metraja geçişin mecburî yolu görülen kısa sinemanın fikirden şenlik idare sürecine kadar uzanan şiddetli seyahatinin rehberliğe duyduğu gereksinim her geçen gün artıyor. Sadece şenlik süreci idaresi dahi ortaya konmuş yapıtın maksadına ulaşması noktasında külfetli ve itina gerektiren nüanslar barındırıyor.
Öncelikle sinema yapmanın, hem sinemacının hem de insan olarak direktörün keşif süreci olduğunu bilmek gerekir. Sinema yapmak, üreticinin hayata nasıl baktığının somut karşılığıdır. Hiçbir sineması, direktöründen gayrı düşünemeyiz. Dünya görüşü, üslubu ve kelam söyleme metodu, sinemacının beşere ve eşyaya yaklaşımının göstergesidir. Bu bağlamda kısa sineması ontolojik sorgulama alanı biçiminde söz etmek yanlış olmayacaktır. Haliyle bir sinemanın fikrini, direktörün içsel seyahatinin emaresi diye vurgulamalıyız.
SİNEMACININ SORUSU: NASIL!
Âlâ bir sinemanın doğum sancısı olan fikir, muvaffakiyetin da birinci adımıdır. Fikirden sonraki süreçte ‘nasıl’ sorusu çerçevesinde sinema üretiminin somut vurgularla lisan kurgulaması yapılır. Senaryo, sinematografi, oyunculuk, ses tasarımı, sanat idaresi, yer kullanımı ve kurgu, direktörün sorularının yanıta yol aldığı zihinsel ve pratik hareket alanıdır. Kısa sinemacının kendi arayışı noktasında bu başlıklara ‘nasıl’ sorusunu yöneltip aldığı yanıtları yoluna yedirmesi sinema lisanını oluşturur.
SİNEMACININ MAZERETİ OLUR MU?
Mutlaka ve mutlaka kısa sinemacının mazereti olamaz. Bilhassa teknik ekipman noktasındaki eksiklik vurgusu zayıflıktır. Çünkü sinemacının prosedürü, kendinden neşet eden ögelerle oluşur. Yani imkansızlık üzere görünen çerçeveyi imkana çevirebilmek, özgün üretimin olmazsa olmazıdır. Nesimi Yetik’in Annem Sinema Öğreniyor, Abdurrahman Öner’in Buhar, Yeşim Tonbaz’ın Askıda, Ercan Selim Öngöz’ün Babaannemin Caz Tutkusu sinemalarını bu bakımdan izlenmesini tavsiye ederim.
Ercan Kesal, bundan yıllar önce Sinema Ortası Dergisi’ne verdiği röportajda “Film yapmak için gerekli olan son şey paradır” derken kast ettiği şey üzerine düşünmek gerekir. Nuri Bilge Ceylan’ın kısa sineması Koza’yı hangi imkanlarla yaptığını da bilmeliyiz. Hele Ahmet Uluçay’ın, Anadolu’nun bir kasabasında arkadaşlarıyla hayata geçirdiği kısa sinemalarının fantastik yapısını düşününce, sinemacının film üretmek noktasında hiçbir mazereti olmadığını açık formda idrak edebiliriz. Reha Erdem’in Zoom programı üzerinden kaydettiği sahnelerle yaptığı son sineması ‘Seni Buldum Ya’ da bu gözle izlenebilecek üretimler ortasında…
TEKNİK EKİPMAN FETİŞİZMİ
Cep telefonunun kamera olarak kısa sinema çekmeye yeteceği bir devirde yaşıyoruz. Kaldı ki kamera ve aksesuarlarına ulaşmak eskisi kadar güç da değil. Ekipmana ulaşımın kolaylaştığı bu periyotta imkanların ihtirasına kapılma tehlikesi de kısa sinemacılar için ihtar başlıklarımız ortasında yer almalı. Misal, olur olmaz drone kullanımı sinema lisanında tarifsiz ziyanlar oluşturabilir. Kısa sinemacı, ulaşabildiği her ekipmanı kullanmakla değil, sinemanın atmosferinin ve lisanının muhtaçlığı olan aygıtları gerçek halde kullanmakla mükelleftir.