İBRAHİM DEMİRCİ
“Bayramlarda doyardık şekere. El öpmeye gittiğimiz yerlerde (bazı yakınlarımız dışında) para veren olmazdı, genelde şeker verilirdi. Tek istisna Derviş Yunus Amcaydı. Meskeni köyün en üstlerinde Çakmak Derenin öte yakasında! Bayramlarda para verirdi, hem de yalnızca yakın akraba çocuklarına değil, kim gelirse, hepsine! Çocuklar ortasında çabucak duyulurdu bu. Üşenmez, onca yolu göze alırdık Yunus Amca’nın elini öpmek için! Odaönüne varınca görülürdü o taraf: Bayram giysileri içindeki çocukların karıncalar üzere bayır üst çıktıkları! Para bitecek diye heyecanlanır, biraz daha açardık adımlarımızı. (Fakat Yunus Amca’nın beş kuruşları bitmezdi. Elindeki kesede herkese yetecek kadar hazır olurdu).”
Manisa’nın Kula ilçesine bağlı Börtlüce köyünde doğmuş bir çocuk anlatıyor bunları: Hem sanatçı hem akademisyen kimliğiyle kıymetli ve kıymetli yapıtlara imza atmış Dr. Âlim Kahraman’ın son kitabı Bak Bahar Gelmiş / Hikayeler isimli kitabının 69. sayfasından aktardım üstteki paragrafı. Büyüyenay Yayınlarının 399., Edebiyat dizisinin 127. kitabı olan eser, 144 sayfa. “Diyalog” başlıklı metin kitabın çeşidine ait bir tartışmaya ayrılmış. Bu yapıtın “anı”, “anlatı”, “öykü”, hattâ “roman”olarak okunabileceğini anlıyoruz.
OTOBİYOGRAFİK BİR ANLATIM
“Diyalog”u izleyen yirmi metinde Âlim Kahraman’ın ailesine, çocukluk günlerine, yaşadığı köye, Kula’ya, okul ve cami tecrübelerine, arkadaşlık maceralarına; ağaç, kaya, ırmak, hayvan müşahedelerine; gelenek, görenek, oyun ve cümbüş tanıklıklarına ve vakit zaman ortaya giren anlama/anlatma/yazma sorularına ve sıkıntılarına ait çok özlü, çok çarpıcı, çok dokunaklı metinlerle karşılaşıyoruz. Bu zenginlik bana Bak Bahar Gelmiş’i otobiyografik bir roman olarak okuyabileceğimizi düşündürdü. Elbette, istenirse yirmi metnin her biri bağımsız hikayeler olarak da okunabilir. (Nitekim, kitabın 112-118. Sayfalarında yer alan “Kedikuyruğu”nu Hece mecmuasında zevkle okumuştum: Hece, Şubat 2021, S. 290, s. 137-140). Lakin metinler ortasındaki bağlar ve göndermeler, yapıta neredeyse bir roman kanevası da kazandırıyor. Genç sayılabilecek yaşta çok sevdiği eşini kaybederek iki çocuğuyla dul kalan ve sevgisi, merhameti ve dirayetiyle içimizde derin bir hürmet uyandıran anne Asiye Hanım’a ait çok sayıda hoşluğu gördükten sonra, kitabın sondan bir evvelki metni “Annem Asiye”de karşılaştığımız “büyük hikâye”, bizde rastgele bir tekrar duygusu uyandırmak şöyle dursun, o bayanın büyüklüğünün temellerini daha yakından ve derinden hissetmemizi sağlıyor. Diyeceğim, yapıtın kurgusu ustalıkla çatılmış.
Kitaba ismini veren “Bak bahar gelmiş” cümlesi, anne Asiye’ye ismi verilen bir mübarek ermiş bayanın, Asiye Hoca’nın “Neşeli, hayat dolu. Topluma karışmayı sever, kelamı sohbeti yerinde” küçük kız kardeşi Elif Ağa’nın cümlesi: “Abla dermiş Asiye’ye, bak bahar geldi, her yer yemyeşil. Aç pencereni bakıver şöyle dağlara. Asiye oralarda değil, dermiş ki, neme gerek, gözüm takılır kalır sonra dünyaya.” (s. 133)
“Bak bahar geldi”nin “Bak bahar gelmiş”e dönüşmesinde tabiata, fiziğe, unsura fazlaca kapılmış insanlara fizikötesinin, mananın, tanrısallığın gerçekliğini ve geçerliliğini yumuşak bir lisanla, ürkütmekten sakınarak duyumsatma dileğinin hissesi olabileceğini düşündüm.
Kitabın çabucak her sayfasında Âlim Kahraman’ın yaşadığı yahut şahit olduğu olayların, durumların, davranışların, yaklaşımların benzerleriyle benim de karşılaşmış olduğumu görmek ve/veya hatırlamak, yapıtla ve müellifiyle aramda sıcak bir duygudaşlık oluşturdu diyebilirim. Bunda yaşıt oluşumuzun ve hayata bakışımızdaki ortak duyarlıkların da hissesi olsa gerek.
YÜN KİLİMİN KISSASI
“Yün Kilim”, annenin Âlim’e gebeyken dokuduğu o kilim.
“Süsken’le Alabacak”, Birincisi meskenin “genç, çalışkan, meskene bağlı” öküzü; ikincisi müellife “her hatırlayışta içimde bir yara kanar” dedirten yaşlı öküz. Avlunun ortasında haftalarca yattıktan sonra can vermiştir, Küçük Âlim’le arkadaşının avuçlarında onun sırtından topladıkları tüylerden oluşan “iki küçük ve pahalı top” kalmıştır.
“Dayım Niyazi”, bostanda yediği karpuzun kabuğuna “Bunu yiyen Niyazi” yazan, etrafına sevinç saçan bir insan. Yengesi, annesine kızını kastederek “Gülay’ı yardım!” demiştir. Dört yaşındaki çocuk, bunu işitmiş ve anlamlandıramamıştır. Zira Gülay, “sapasağlam” karşısındadır. Yıllar sonra şöyle yazacaktır: “Çocuk unutur, ben de unutuyorum. (Peki elli küsür yıl sonra bugün hâlâ nasıl hatırlıyorum öyleyse?)
“Amcam Arif” şöyle başlar: “Niyetim dayımın öykülerine devam etmekti. Olmadı. Ortaya amcamın mevti girdi.” Demek ki bazen hayat ortaya girip kurmacaya müdahale edebiliyor.
“Amcamın Pazar şapkası da siperlikli köylü şapkası. Kumaştan. Ön taraftaki siperliğin ismi gavurluk, onu da kendisi öğretti.”
“Hakkı Dayı” Mecnun mi dâhi mi velî mi olduğu belirli olmayan bu adam, çocuklara Fatih, Yavuz, vb. isimler dağıtır da Âlim Kahraman’a “… sen de Gılgamış ol” der.
“Dal-Ağaç”, aile mezarlığının da bulunduğu yer. “Düzlüğün üzerinde, orta yerde, büyük bir palamut ağacı vardı. Yıllar sonra kesildi. / Tahminen asıl öykü o tek ağaçtaydı. Onun yalnızlığında. / Yazılmadı.”
“Tüfek” babadan kalan tüfektir. “Koreli”ye dört yüz elli liraya satılacaktır. Babanın çeşitli metinlere yayılan özellikleri ve hoşlukları dokunaklı bir senaryoya dönüştürülmeyi bekliyor güya.
Kalan metinleri anmayacağım. Esasen rastgele bir sanat metninin özetlenemeyeceğini biliyoruz.
Bak Bahar Gelmiş’in son yazısı “Oyuncaklarım”, Hece Mecmuasının Ekim 2016 tarihli 238. Sayısında “Çocukluk Oyuncaklarım” başlığıyla yayımlanmıştı. Âlim Kahraman o metni, kitabına alırken epey sadeleştirmiş. Yaptığı kısaltma ve değişiklikler, müelliflik dersi malzemesi olarak kullanılabilir.
Bak Bahar Gelmiş bir müjde üzere. Müellifine ne kadar teşekkür etsek azdır.