Akut gerilim bozukluğu, akut gerilim reaksiyonu ve travma sonrası gerilim bozukluğu ile ilgili değerli bilgiler veren Psikiyatri Uzmanı Dr. Dilek Sarıkaya, bunların yanı sıra tavsiyelerde bulundu.
Her 2 şahıstan 1’i yaşıyor
Ruhsal travma, kişiyi çok korkutan, dehşet içinde bırakan, çaresizlik hissi yaratan ve birden fazla sefer de olağan dışı, beklenmedik olayların yol açtığı tesirler olarak tanımlanabilir. En önde gelen nedenlerden biri sarsıntı, sel üzere doğal afetlerdir. Savaşlar, birtakım ataklar, azap, cinsel istismar, aile içerisinde yaşanan birtakım şiddet olayları, beklenmedik kazalar, ani vefatlar ve önemli ölümcül hastalıklar ruhsal travmaya yol açabilir. Yapılan araştırmalar aslında her 2 şahıstan 1’inin hayat uzunluğu en az bir sefer ruhsal travmaya maruz kaldığını gösteriyor. Ruhsal travmanın en sık yol açtığı ruhsal hastalıklara baktığımızda ise önde gelen iki kıymetli hastalık depresyon ve travma sonrası gerilim bozukluğudur
Ruhsal travma, her bireyde travma sonrası gerilim bozukluğuna sebep olmayabiliyor. Yapılan araştırmalar travmanın bilhassa bayanlarda erkeklere nazaran 2-3 kata varan oranda daha fazla travma sonrası gerilim gelişimine yol açtığını gösteriyor. Depresyon, his durum bozukluğu ya da bipolar bozukluk üzere daha evvelce teşhis konmuş psikotik tablolar olabilir. Ek bir ruhsal hastalığı olan bireylerde de tekrar yaşanan ruhsal travmanın daha büyük olasılıkla travma sonrası gerilim bozukluğuna yol açabildiğini gösteriyor.
Takviye almak kıymetli
Kişinin yeniden bedensel ya da ruhsal birtakım kısıtlılıklarının olması da travma sonrası gerilim bozukluğu gelişme mümkünlüğünü artırıyor. O yüzden de bilhassa evvelden teşhis konmuş bilinen ruhsal hastalığı olan bireylerin ruhsal travma yaşadıktan sonra daha hassas olduklarını bildiğimiz için bu şahısların travma sonrasında akut gerilim yansılarını daha ağır şiddette hissetmeleri ya da akut gerilim bozukluğu yaşamaları muhtemeldir. Bu belirtileri fark ettiklerinde kesinlikle takipte oldukları psikiyatri uzmanına en kısa müddette başvurmaları gerekir. Bilhassa de uykusuzluk, iştah düzensizliği üzere birtakım ruhsal hastalıkların gidişatını olumsuz etkileyebilecek belirtileri yaşadıkları durumda hekimlerinden tedavi dayanağı almaları konusunda teklifte bulunabiliriz.
Bir ruhsal travma yaşandıktan sonra akut gerilim reaksiyonu olarak tanımladığımız tasa, endişe, tasa ve birtakım kaçma davranışları yaşanması, ruhsal travmaya karşı verilen olağan reaksiyonlardır. Ancak bu dehşet ve telaşlar sebebiyle kaçınma davranışlarımızı devam ettirdiğimiz taktirde, örneğin bir zelzele felaketi sonrasında meskende bulunmanın, meskene girmenin, kapalı alanda bulunmanın, inançlı olduğunu bildiğimiz birtakım kapalı alanlarda bulunmanın bize gerilim vermesi ve bunlardan kaçınma hali bu olayla ilgili yaşanan travmanın tesirlerinin kalıcı olmasına yol açabilir. Bunun yerine tek başına kalmakta zorluk çekiliyorsa güvenilen, bireye dayanak olabilecek birisiyle o ortamlara girmeyi ve böylelikle de kaçınma davranışlarını önlemeyi tavsiye ediyoruz.
Belirtilere dikkat
Akut gerilim bozukluğu, akut gerilim yansısı ve travma sonrası gerilim bozukluğu kavramları karıştırılabiliyor. Kişinin ruhsal bir travma yaşadıktan sonra ortaya çıkan uykusuzluk, gerginlik, huzursuzluk, olayla ilgili anıları tekrar yaşama, olayın meydana geldiği ya da hatırlatan ortamlarda ağır huzursuzluk yahut kahır yaşama, geleceğe dair ümitsiz niyetlere kapılma, temel bir güvensizlik duygusu hissetmesi ve huzursuz olma haline akut gerilim yansısı diyoruz. Aslında akut gerilim reaksiyonu, olağan dışı olarak yaşanan bir duruma verilen olağan bir yansıdır. Çoklukla ruhsal travmadan çabucak sonra başlayıp yaklaşık 1 aylık bir müddette haftalar içerisinde azalarak kaybolmasını bekleriz. Ancak bu belirtiler çok şiddetli olduğunda, şahısta önemli uyku ve iştah bozukluğuna, fonksiyonellik kaybına yol açtığında, olaydan sonra en az 3 gün ve hatta 1 aya kadar devam edebildiğinde biz buna artık akut gerilim bozukluğu diyoruz. Şayet bu belirtiler 1 aydan daha uzun müddet devam ederse, bazen haftalar ve aylarca sürerse o vakit da travma sonrası gerilim bozukluğu tablosu hakim oluyor.
Travma sonrası gerilim bozukluğu, kesinlikle bir ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanına başvuruyu gerektiren bir ruhsal bozukluktur. Nedeni, çok önemli bir seviyede fonksiyonellik yani yeti yitimine sebep olmasıdır. Bireyde çok besbelli uykusuzluk, iştah kaybı, olayla ilgili önemli ve rahatsızlık verici düşler görme, gün içerisinde olaya dair birtakım anıları birden çok defa yaşama, olayı anımsatan yerlerden ve şahıslardan kaçınma davranışı sergileme, çok besbelli depresif şikayetler dediğimiz moral bozukluğu, keyifsizlik, isteksizlik, karamsarlık üzere bir grup belirtiler ve bunun sonucunda da depresyona yol açabilir. Bu nedenle de kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir ruhsal bozukluktur.