MEHMET KEREM TUNCER
Şairlerin “bay düzyazı” ile irtibatı çok farklıdır. Şair kimliği vakit zaman smokinli ve sıkıcı bir centilmen kılığına sahip “Bay düzyazı”nın yanından yöresinden geçmek istemez. Şiir ebedî bir dünya kurar onlar için. Ancak her şair bu türlü mi sanki?
İkinci Yeni’nin dolu dizgin yol aldığı sıralarda şiirleriyle tanınmaya başlayan İdeal Tamer, neredeyse dört koldan edebiyat ve yayın dünyasında üretmiş ve çalışmış bir müelliftir. Onun düzyazı ile alakası de kendine mahsustur. “Bay düzyazı”, Dava Tamer’in kaleminde soğuk, sıkıcı ve zevksiz değildir. Bu son derece şahsi kanaatimi, Dava Tamer’in düzyazı yüzünü çok başarılı bir halde aydınlatmaya başlayan Ketebe Yayınları’nın yayımladığı iki yapıttan – Sanatın ve Edebiyatın Dayanılmaz Hafifliği ve Sanat Yolculukları- edindim diyebilirim.
Bu çeşitten çalışmalar, benim üzere meraklı okurlar için sevindirici. Bir edebiyatçıyı çok farklı boyutlardan tanımaya inanılmaz katkı sağlıyor muharrirlerin “Bütün Yazıları”nı peş peşe okumak. Bu iki eser Dava Tamer üzere zevk sahibi bir şairin ilgilerini, meraklarını, zevklerini hatıra çeşnisiyle harmanlaması açısından değişik bir bütün de oluşturuyor. Fakat yalnızca bir bütün oluşturduğu için değil Dava Tamer üzere bir şair yazdığından çok da keyifli ve öğretici bu yazılar.
Sanatın ve Edebiyatın Dayanılmaz Hafifliği, Milan Kundera’ya çok hoş bir selam göndermekle kalmıyor, sanat ve edebiyatın ironin kanatlarında da nasıl yükselebileceğine dair hoş örnekler veriyor. Dava Tamer’in “Bütün Yazıları”nı titizlikle yayıma hazırlayan Turgay Anar, kitabın sunuş kısmında bu yapıtın nasıl ortaya çıktığını açıklamış. Şairin vefatından sonra Ketebe’ye ulaştırılan yazılar, yapıtın ana omurgasını oluşturmuş. Bu yazılar, Dava Tamer’in tıpkı çeşitten metinleriyle bir ortaya getirilerek bahsi geçen kitap ortaya çıkmış.
BİR EDEBİYATÇININ NOTLARI
Bilindiği üzere İdeal Tamer’in bu isimle daha evvel bir kitabı yayımlanmamıştı. Yayınevinin şairin bütün yazılarına bu türlü “yeni” ve “süprizli” bir kitapla başlamış olması da takdire kıymet. Okurlar, Dava Tamer’in farklı bir veçhesini de bu yazılar sayesinde öğrenebilir artık. “Kitabın sanatla ilgili kısmındaki yazılar, “popüler olanın”, “görünür olanın”, “kısa yoldan şöhrete ulaşmak isteyenlerin” de hicvedildiği çağdaş bir anlatı olarak okunabilir.” diyor Turgay Anar sunuş yazısında. Kitabın Edebiyatın Dayanılmaz Hafifliği kısmı ise “Ülkü Tamer’in bir edebiyatçı olarak okuduğu, incelediği, titizlikle bir kenara koyduğu, kısaca beslendiği kaynakları yalnızca eserler ve muharrirler açısından değil onu var eden komik olaylar, acıtıcı ve gülünç anılar ve bazen de son derece çarpıcı durumlar”dan oluşuyor.
Muharririn bu kitaptaki kısa metinlerinde çarpıcı bir “ironi” ve olaylara ve durumlara “hınzırca” bir bakış açısından baktığını söyleyebiliriz. Bu tutum genel manada bir fragman üzere tasarlanmış sanat ve edebiyat temalı metinleri enteresan bir vuruculuğa yükseltiyor. İşte bir örnek:
Şair-eleştirmen Matthew Arnold, kendisinden öteki kimseyi sevmez, herkesi kıyasıya eleştirirdi. Öldüğü vakit, Robert L. Stevenson, “Zavallı Matt…” demişti, “Kuşkusuz cennete gitti. Asıl İlah yandı artık. Onun da canına okuyacak.
İşte öteki biri:
Oscar Wilde’dan o güne kadar dünyada yazılmış en düzgün yüz kitabın isimlerini içeren bir liste istenmişti. Bir müddet düşündü Wilde. Sonra, “Olanaksız!” diye yanıtladı. “Ben yalnızca beş kitap yazdım.”
Kimler yok ki bu fragmanlarda: Hamlet, E. Spencer, A. Huxley, Keats, Aziz Nesin, Edip Cansever, Cemal Süreya… Fakat yapıtı kıymetli yapan şey, bu sanatkârlar değil yalnızca; onların hayatları, yapıtları ve Tamer’in hafızasındaki yerleridir. Dava Tamer, hayatın/sanatın/edebiyatın nasıl anlatılırsa estetik bir zevk vereceğini de bildiğinden, sıkılmadan okumanız için bu metinleri yazmış.
ANILARA HAKİKAT
Sanat Seyahatleri ise Dava Tamer’in anıları ve sanat ile ilgili çeşitli mevzularda yazılmış altmış farklı metnini bir ortaya getiriyor. Tamer’in daha evvel çeşitli gazetelerde yayımladığı yazılardan oluşan bu kitap, tıpkı başkası üzere bibliyografik bilgilerle okura sunulmuş.
“Sanat Yolculukları”na çıkmak isteyen okurların zevkle okuyabilecekleri bu yapıtta, İkinci Yeni şairleri ile ilgili ilgiç anılardan tutun da şairin çocuk anılarından bir kesimin hatırlanmasına kadar birçok farklı ve farklı metin karşımıza çıkıyor.
1960 yılında kitap fuarlarının tahminen de birincisi olan Edebiyatçılar Birliği’nin Harbiye’deki “kitap sergisi”ndeki bir olay, İdeal Tamer’in incelikli anlatımıyla daha da komikleşiveriyor:
Bir gün ziyaretçilerden biri, tezgâh başında bizimle çene çalan Edip Cansever’e baktı uzun uzun. Sanırım “bir yerlerden gözüm ısırıyor” diye düşündü. Döndü, sergiyi dolaştı bir daha. Edip’in fotoğrafının önünde durdu. Fotoğrafa baktı. Başını çevirdi, Edip’e baktı. Bir daha fotoğrafa baktı. Sonra Edip’in son şiir kitabını, Petrol’ü aldı. Yanımıza geldi. Edip’e kitabını imzalattı. Gitti. Bir mühlet sonra, alı al moru mor, döndü. Kitabı bize uzattı.
“Affedersiniz,” dedi, “bu kitabı değiştirebilir miyim? Ben bunu petrol hakkında bir kitap sanmıştım. Halbuki hikâyeymiş!”
Dava Tamer, kelamın terazisini son derece güzel tartan bir muharrir olarak okurlarla ortasında inanılmaz bir bağ kuran bir sanatkâr. Şimdilik bu iki eser, onun eşsiz ziyafetine katılmak isteyen okurlar için son derece hoş bir davet. Unutmadan şunu da eklemeliyiz, bu davetin bir kapısı, kaliteli ve son derece keyifli bir muharririn dünyasına açılıyor.