Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tayfun Doğan, hayatın manası ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.
‘Hayatın manası nedir?’ sorusunun yanıt vermesi sıkıntı bir soru olduğunu belirten Doç. Dr. Tayfun Doğan, kelamlarına şöyle devam etti:
“Tarih boyunca da hiç kimse bu soruya herkesi tatmin edecek seviyede bir karşılık veremedi. Zira herkes için geçerli objektif bir manadan bahsetmek güç. Aslında bir bakıma sorunun soruluş biçiminde de yanılgı var diyebiliriz. Aklın sonlarını zorlayacak kadar böylesine büyük kainatın manası ile ilgili soruya insan aklıyla yanıt vermek zordur. O yüzden soruyu ‘Hayatın manası nedir?’ diye değil de ‘Hayatımın manası nedir?’ diye sınırlandırabilirsek daha kolay karşılık verebiliriz. Psikoloji biliminin karşılık verebileceği soru ise daha çok “Anlamlı hayat nedir?’ sorusudur. Manalı hayat, hayatın hakkını vererek, dolu dolu ve güzel yaşamaktır diyebiliriz. Fakat bu türlü bir hayatın nasıl olacağı da herkese nazaran değişecektir. Yani bir şahsa manalı gelen ömür biçimi bir oburu için anlamsız ve boş olarak değerlendirilebilecektir.”
Mana arayışı varoluşun değerli bir modülü
“Hayatın manası önemlidir” diyen Doç. Dr. Tayfun Doğan, “Çünkü insan temelde memnunluk ve mana arayan bir canlıdır. Mana arayışı varoluşumuzun değerli bir kesimi. Şuurlu ya da bilinçsiz insan yaşadıklarına mana vermeden hayatını sürdüremez. Bu noktada mana konusunu insan için bir ruhsal muhtaçlık olarak görebiliriz. Yokluğunda da mahrumluk hisleri yaşarız ve bu da hem fizikî hem ruh sıhhatimizi olumsuz olarak etkiler” dedi.
Meslek yapmak, çocuk sahibi olmak, para kazanmak, rastgele bir ideolojiye kendini adamak üzere pek çok şeyin gerisinde hayatımızı manalı kılma eforu olduğunu tabir eden Doç. Dr. Doğan, “Psikiyatr Viktor Frankl, insan için omurdaki temel güdüleyici gücün hayatını manalı kılma gayreti olduğunu söz etmiştir. Dikkatli bir biçimde düşündüğümüzde hayatımızdaki pek çok şeyi hayatımızı daha manalı kılmak için yaptığımızı görebiliriz. Birey manalı bir hayat yaşamıyorsa “varoluşsal boşluk” denilen durumu yaşar. Yaşadığı bu boşluk ve buhranı da uyuşturucu, çok yeme-içme ya da denetimsiz cinsellik üzere şeylerle aşmaya çalışır. Büyük psikolog Carl Gustav Jung, ‘Nevroz manasını bulamamış ruhun acı çekmesidir’ demiştir. Yani manalı hayat ruh sıhhatimiz için olmazsa olmazlardandır” diye konuştu.
Her şey manalı olduğunda pahalıdır
Müspet psikoloji alanındaki düzgün oluş modellerinde, manalı ömür konusunun değerli bir bileşen olduğunu belirten Doğan, “Anlamlı hayat, mutluluğun da değerli bir yordayıcısıdır. Hayatta bir mana ve emel bulmak bireyin önündeki en sıkıntı misyondur. Lakin bunu bulduğunda ruhsal manada büyük avantaj elde edecektir. Aslında her şey manalı olduğunda hoş ve kıymetlidir. Manalı bir ömür, manalı bir iş ve manalı münasebetler üzere. Mana kelam konusu olduğunda kişi pek çok zorluğa göğüs gerebilir. Manalı bir yaşama sahip olma, kişinin ruhsal sağlamlığını da artırır ve ömrün zorluk ve külfetlerine maruz kaldığında hemencecik toparlanmasına yardımcı olur” dedi.
Hayatın manası jenerasyonlara nazaran değişiyor
Nesiller ortasında hayatın manasına bakış konusunda farklılıklar olduğuna işaret eden Doğan, “Her yaş periyodunda bireyin öncelikleri ve hayatına mana katan şeyler değişir. Birey çocukken ya da ergenlikte farklı mana kaynaklarına muhtaçlık duyarken, gençlikte ya da yaşlılıkta ise daha farklı mana kaynaklarına gereksinim duyacaktır. Fakat mana muhtaçlığı daima var olacaktır. Yalnızca bu muhtaçlığı karşılayacak olan kaynaklar değişecektir” sözlerini kullandı.
Doç. Dr. Tayfun Doğan, “Anlam konusu tarihin hiçbir periyodunda olmadığı kadar gündemimizde ve bu mevzuya olan ilgi ilerleyen yıllarda da artarak devam edecektir” diyerek kelamlarını şöyle tamamladı:
“Çünkü ‘Niçin yaşıyorum?’ sorusu zihinlerimizi hiçbir devirde bu kadar meşgul etmemişti. Yeniden Frankl’ın tabiriyle, insanlık olarak ‘Nasıl yaşarım?’ sorusuna büyük oranda karşılık bulabildik. Salgın hastalıklarla baş edebiliyoruz, beslenme problemini aştık, hayat süremiz 50’lerden 90’lara ulaştı. Hasebiyle da ‘Niçin yaşıyorum?’ sorusu daha çok gündemimize girmeye başladı. Bir robot çağının başındayız ve önümüzdeki yıllarda, şu anda bizi meşgul eden ya da oyalayan pek çok işi bizim yerimize robotlar yapacak. Bu durumda insanlık olarak önemli bir boşluğa düşeceğiz. O günler geldiğinde mana konusunu artık olduğunda daha fazla sorgulayacağız.”